Republikeinen willen nieuwe sancties tegen voorstanders Internationaal Strafhof

De VS erkennen het Internationaal Strafhof niet, maar Washington maakt zich zorgen dat Amerikaanse soldaten toch te maken zullen krijgen met de instelling. Steeds meer Amerikaanse soldaten moeten in eigen land voor de krijgsraad verschijnen voor oorlogsmisdaden in Irak, onder meer voor de misbruiken in de Abu Graib-gevangenis in Irak. Nog steeds komen er nieuwe misbruiken aan het licht. Dinsdag onthulde de American Civil Liberties Union (ACLU) nog dat officieren van de Defence Intelligence Agency (DIA) bedreigd werden tijdens hun onderzoek naar misbruiken in Iraakse gevangenissen.

Of het Internationaal Strafhof zich met die zaken gaat bemoeien, valt nog te bekijken. Het hof heeft enkel de bevoegdheid om oorlogsmisdadigers te vervolgen die in eigen land vrijuit gaan.

Maar het Amerikaanse parlement wil zeker spelen. Het stelt voor bondgenoten die de vrijstelling voor Amerikaanse soldaten van vervolging door het Internationaal Strafhof niet steunen, geen economische hulp meer te geven. De Republikeinse fractie diende een wetsvoorstel in die zin twee weken geleden in het Huis van Afgevaardigden in als amendement op de volgende begroting. Het ministerie van Buitenlandse Zaken is het niet eens met het voorstel tegen en ook enkele gematigde Republikeinen zijn nog tegen. Het Nethercutt-amendement zet de Amerikaanse bondgenoten immers het mes op de keel. Maar het verzet kan van korte duur zijn, want het Witte Huis wil ook dat het voorstel het haalt.

Het Nethercutt-amendement viseert een categorie van landen die nu 2,5 miljard dollar economische hulp ontvangen. De lidstaten van de NAVO en enkele niet-NAVO-landen (onder meer Australië, Nieuw-Zeeland, Egypte, Israël, Japan, Jordanië, Argentinië en Zuid-Korea) vallen buiten het huidige voorstel. Ook de arme landen die in aanmerking komen voor ontwikkelingshulp uit de zogenaamde Millennium Challenge Account (MCA), moeten niet bang zijn voor de intrekking van de economische steun als president George W. Bush daartoe beslist.

Maar andere bondgenoten, bijvoorbeeld Zuid-Afrika, Costa Rica, Ecuador, Jordanië, Mali, Liberia, Benin, Niger, Peru, Uruguay, Venezuela en verschillende Caribische landen, mogen zich zorgen beginnen maken. Cyprus bijvoorbeeld zou 13,5 miljoen dollar mislopen. Jordanië riskeert 250 miljoen aan economische steun te verliezen.

De Verenigde Staten proberen andere landen al twee jaar onder druk te zetten om bilaterale akkoorden te tekenen die Amerikaanse soldaten vrijstellen van vervolging door het Internationaal Strafhof. De regering-Bush probeerde de uitzondering ook door te drukken in een resolutie van de Veiligheidsraad. Dat lukte aanvankelijk, maar in de nasleep van het Abu Ghraib-schandaal weigereden de leden van de Veiligheidsraad de regeling te verlengen.

Om de druk op de ketel te houden, stemde het Congres in 2002 een wet die de regering het recht geeft om de militaire hulp terug te schroeven voor niet-Navo-landen die het Internationaal Strafhof erkennen. Het afgelopen jaar zagen drie dozijn landen hun militaire samenwerking met Washington opdrogen. Het zijn bijna allemaal arme landen in Latijns-Amerika, de Cariben, Afrika en Midden-Europa.

Het Nethercutt-amendement betekent weinig goeds voor de relaties met de Verenigde Naties en Europa, beiden groot voorstander van het Internationaal Strafhof. De internationale bezorgdheid over de unilaterale koers van Washington zal erdoor toenemen, zeggen waarnemers in Washington.

De Amerikaanse regering vindt dat het Internationaal Strafhof een bedreiging vormt voor de Amerikaanse soevereiniteit. Washington vreest dat het aanleiding zal geven tot een heksenjacht op Amerikaanse soldaten, gezien de militaire dominantie van de VS. Tijdens de presidentscampagne maakte Bush zelf meer dan eens brandhout van het Internationaal Strafhof, dat volgens hem gedomineerd zou worden door rechters en aanklagers die aan niemand verantwoording verschuldigd zijn.

De voorstanders van het Internationaal Strafhof, waaronder de Britse premier Tony Blair, zeggen dat Washington niets te vrezen heeft zolang Amerikaanse rechtbanken en tribunalen de bereidheid tonen om ernstige misdaden te onderzoeken en te vervolgen. Volgens het oprichtingsverdrag kan het Internationaal Strafhof enkel opreden als het betrokken land niet bij wille of bij machte is om zelf te vervolgen.

Richard Dicker, de directeur internationale justitie van Human Rights Watch (HRW), ziet de nieuwe ontwikkelingen met lede ogen aan. Terwijl de verhalen over misbruiken in gevangenissen blijven binnenstromen, proberen de VS de druk te verhogen om Amerikaanse burgers uit de greep te houden van een rechtbank die enkel als laatste vluchtheuvel gebruikt kan worden. Dat vasthouden aan immuniteit wekt een erg vreemde indruk. (MM/PD)