Rio de Janeiro transformeert sloppenwijk voor WK-voetbal

In eerste instantie was het een mysterie wat de letters SMH, die op sommige huizen in de sloppenwijk van Rio de Janeiro geschilderd stonden, betekenden. Inmiddels weten de bewoners van deze huizen wat hen staat te wachten.

“SMH betekent Secretaria Municipal de Habitaçao, Gemeentelijk Huisvestingssecretariaat. Dat is het bureau dat ons uit ons huis moet zetten”, zegt Jailce Felix dos Santos uit Morro da Providência. “Sommige mensen zijn er ziek van. Elke keer als ze thuiskomen, zien ze die letters staan. Ook het huis van Dos Santos is gemerkt, ondanks het feit dat dit deel van de stad gezien wordt als onderdeel van het historisch erfgoed van de stad, zegt ze.

Van de 832 gemerkte huizen zijn er al 140 afgebroken volgens het Havengemeenschapsforum, dat mensen uit het havengebied van Rio de Janeiro verenigt.

Het stadsbestuur van Rio de Janeiro zegt dat het noodzakelijk is de huizen af te breken, omdat er een kabelbaan moet komen naar het treinstation Central do Brasil, het belangrijkste treinstation in de stad. Maar omdat de favela een prachtig uitzicht biedt op Rio de Janeiro, zullen er waarschijnlijk ook veel toeristen op afkomen. Een kabeltram moet mensen naar de top van de ‘morro’, of heuvel, brengen. Daar wordt ook gewerkt aan een sportcentrum, sanitaire voorzieningen en verbetering van de wegen.

Historische plaatsen

Jorge Carvalho werkt al 45 jaar in de haven, die ook een grondige opfrisbeurt krijgt. Hij houdt even pauze terwijl hij de steile trap van bijna tweehonderd treden, de enige weg omhoog naar de favela, beklimt. “Ik tel de treden niet meer”, zegt hij. “Met een kabelbaan en kabeltram zijn we zo boven!”

Een andere plaatselijke bewoner, die niet met naam genoemd wil worden, is minder enthousiast. Het huis waar hij al veertig jaar woont, momenteel met zeven gezinsleden, is aangewezen om gesloopt te worden. Hij heeft het steen voor steen opgebouwd en vindt de compensatie van de overheid te laag. En de alternatieve huisvesting die hij krijgt aangeboden, is te ver van zijn werk. De inwoner laat trots alle historische plaatsen in de favela zien. Hij vertelt dat de geplande transformatie de buurt zal ontwrichten.

De eerste nederzettingen van Morro da Providência ontstonden in de late negentiende eeuw, en groeiden uit tot de eerste favela van Brazilië.

De favela ligt tussen het havengebied en het station Central do Brasil. In de negentiende eeuw maakte de regering haar belofte niet waar om soldaten te huisvesten die terugkwamen uit de Oorlog van Canudos (1896-1897) – een burgeropstand tegen de centrale regering. De soldaten bezetten daarom een heuvel die ze Morro da Favela noemden, en bouwden er zelf huizen. Sommige gebouwen, zoals kapellen en kerken, dateren nog uit die tijd.

Veilig

Dos Santos heeft intussen haar café, waar funk werd gedraaid en andere muziek die populair is onder jongeren, verkocht. Ze opende een nieuw café met de naam Favela Point, vlakbij een van de kabelbaanstations, om zo alvast in te spelen op de komst van buitenlandse toeristen.

Morro da Providência, decennialang het toneel van een strijd tussen drugshandelaars en de politie, is een van de favela’s in Rio waar ‘politievredeseenheden’ (UPP’s) zijn ingesteld. ” Providência is lang verwaarloosd, maar er is de laatste tijd veel ten goede veranderd”, zegt Dos Santos. “Er zijn minder schietpartijen en er is nieuw werk als gevolg van de infrastructuurprojecten.”

Geboren en getogen in de favela, ziet ze echter ook de “trieste kant” van de vooruitgang. “Vriendschappen verdwijnen en er ontstaat afstand tussen mensen”, zegt ze.

Carolina Pacheco werkt bij het culturele centrum Casa Amerela in Providência. Ook zij is bang voor de sociale veranderingen in de gemeenschap. Ze voorspelt dat er met de kabelbaan “allerlei soorten mensen” naar boven komen. “We zullen beter op onze kinderen moeten letten. Iedereen kan hier straks zomaar komen, en daar zitten vast ook wel eens slechte mensen tussen.”

Ze voelt zich nu veilig, zegt ze, omdat er geen openbaar vervoer is. Iedereen kent iedereen, iedereen let op de kinderen en ziet meteen als er een vreemde in de buurt is. Pacheco ziet echter ook positieve kanten aan de verandering. “Dit soort projecten brengen ontwikkeling.”