“Roma moeten hun verloren identiteit terugvinden”

Na de toetreding van tien nieuwe lidstaten vormen de Roma de grootste minderheid in Europa, en ook de meest gemarginaliseerde. De voorbije jaren ondernamen verschillende Oost-Europese landen voor het eerst in hun geschiedenis initiatieven om de leefomstandigheden van de Roma te verbeteren. Deze initiatieven kaderen in ‘het decennium van de Roma’, dat van 2005 tot 2015 loopt.

Roads of Europe

Naar aanleiding van de Internationale dag van de Roma op 8 april en ‘2008, het Europese jaar van de interculturele dialoog’ organiseren het Hongaars cultureel instituut, het Roemeens informatiecentrum te Brussel en ngo’s uit Roemenië en Hongarije een cultureel festival waarbij de schijnwerpers op de bijzondere Romacultuur staan gericht.
Onder de titel Roads of Europe: Travelling Spirit, Wondering Music worden in april, mei en juni op verschillende Brusselse locaties Oost-Europese schilderkunst, fotografie, dans en muziek vertoond. Morgenavond begint het festival met een concert door de Fellegini band en Roma Luca, twee ensembles die samen muziek uit de Roemeense, Hongaarse, Roma en Joodse tradities spelen.

Culturele vervreemding

Nog voor het concert, om 18 h, wordt het festival ingeleid door een politiek debat. Eén van de sprekers is Mirca Toma, een Roemeens journalist en activist die onderzoekt hoe de Roemeense media omgaan met Roma. “Er is een groot gebrek aan informatie over de Romabevolking, terwijl de media de stigmatisering in de hand werken”, zegt Toma.
Momenteel bestudeert hij de zaak Milat, waarbij een Italiaans meisje in Rome vermoord werd door een Roma. “De Italiaanse pers reageerde met een stigmatisatie van de hele Roemeense bevolking, waarop de Roemeense regering reageerde door het betichten van de Roma. Daarop reageerden de Romaleiders door te beweren dat de moordenaar geen Roma was, maar een randfiguur die niet bij hen hoorde.” Toma kwam tot de conclusie dat op geen enkel ogenblik tijdens de hele discussie de stigmatisatie van een volk in vraag werd gesteld.
Volgens Toma is integratie niet de juiste weg om de stigmatisering van de Roma weg te werken: “De Roma kampen met een cultureel probleem. Van de twee miljoen Roma in Roemenië, komt maar één vierde uit voor zijn culturele identiteit. Dit doen ze om van het stigma verlost te zijn. Op die manier verliezen ze hun gemeenschapsbanden en de waarden van de Romacultuur. De meesten van hen komen snel in de criminaliteit terecht.” Toma concludeert: “De Roma moeten hun waarden herdefiniëren en zich opnieuw identificeren met hun gemeenschap. Het weigeren van hun identiteit om te ontsnappen aan het stigma werkt enkel tegen hen.”

Sociale exclusie reist door Europa

Ook Valeriu Nicolae, Roma-activist en één van de Roma-leiders van de toekomst, zal deelnemen aan het debat. Hij maakt zich zorgen over de behandeling van Roma door de Europese overheid: “Ik noem het de mislukking van multiculturalisme in Europa, vooral als het gaat om etnische of religieuze minderheden die niet blank zijn. Wat gebeurde in Slovakije in februari 2004 of in Frankrijk in november 2005 is een gevolg van sociale exclusie en racisme. Ondanks deze uitbarstingen, deed Europa helemaal niets.”
“Europa zet het beleid uit voor autobelasting, chemie en vervuiling, maar doet niets voor twintig miljoen Europeanen die sociaal worden uitgesloten. Er is gewoon geen beleid voor Roma, laat staan voor moslims.”
Volgens Nicolae kan het verwaarlozen van de Romakwestie Europa op termijn zuur opbreken: “Geen enkel land zal de kant van de Roma kiezen, en door dit gedrag lopen ze steeds meer economische schade op. Ondertussen kan niemand de Roma beletten om vrij te reizen binnen Europa en dat jaagt veel landen schrik aan. Wat ze moeten begrijpen is dat het niet een groep zigeuners is die Europa rondreist, maar sociale uitsluiting.”