Ruilen verzoent Rwandezen en Congolezen

Iedere ochtend rond 7 uur is het aanschuiven bij het kleine hek dat als grens dient tussen Rwanda en Congo. Rwandese vrouwen met teilen op hun hoofd stappen naar de nabijgelegen Congolese stad Goma. Ze dragen voedsel dat ze willen ruilen tegen kleding. In de straten van Goma roepen ze om aandacht. Sommigen zingen “birayi manguo na biyato”, Swahili voor “aardappelen tegen kleding en schoenen”. De ruilhandel tussen de twee landen loopt al twee jaar, en alle betrokkenen zijn er tevreden mee.

Ruilen om te overleven

Door de aanslepende oorlogssituatie in het oosten van Congo hebben de meeste gezinnen het er moeilijk om aan eten te komen. Jurken, doeken, broeken, bloezen en schoenen worden dan ook volop geruild tegen aardappelen, maïs, sperziebonen, erwten en andere etenswaren.
“Ik ruil mijn kleren en die van mijn kinderen als ik geen geld heb om eten te kopen voor mijn kinderen. De kleding is vaak in heel goed staat”, legt de Congolese Nicole Buhoro uit, moeder van vijf kinderen. Regelmatig doet ze haar inkopen op de markt bij de Rwandese verkoopsters.
De Rwandezen hebben ook baat bij de handel. Ze verdienen een aardige duit met de doorverkoop van de kleren op de zwarte markt in de buurt van de grens. “We doen betere zaken door te ruilen dan met de traditionele verkoop”,  legt Mutuimana uit, een van de Rwandese vrouwen die van ruilen haar voornaamste activiteit heeft gemaakt. Ze moet wel uitkijken voor de Rwandese politie.
Maria Uwimana, een andere Rwandese verkoopster, zegt dat straathandelaren vaak worden lastiggevallen door politieagenten. De wet verplicht alle verkopers zich op een traditionele markt te vestigen en belastingen te betalen. Een andere vrouw, die anoniem wenst te blijven, zegt dat de agenten soms zelfs heel ver gaan. “Politieagenten beschuldigen ons bij terugkomst in Rwanda van diefstal van kleding en schoenen van de Congolezen. We kunnen zelfs in de gevangenis belanden of worden met de dood bedreigd.”

Vriendschap

Tussen Rwanda en Congo bestaan spanningen sinds de komst van honderdduizenden Rwandese vluchtelingen na de genocide van 1994. Maar de ruilhandel brengt de vrouwen uit de twee landen dichter bij elkaar. Ze sluiten vriendschappen en vertrouwen elkaar geheimpjes toe over hun verschillende culturen en levensstijlen. “Door het ruilen blijven we in contact met elkaar. Wanneer we elkaar tegenkomen, is het altijd een gezellige boel”, zegt Mutuimana.
“Al twee jaar voorzien de Rwandezen mij van voedsel”, zegt Zawadi Selemani, een huisvrouw uit Goma. “Soms geven ze me zelfs dingen gratis. Ik vraag me af hoe we elkaar al deze jaren hebben kunnen haten.”