Rusland gaat China achterna in Afrika

“Tijdens de Koude Oorlog wilden de VS en de USSR elk zoveel mogelijk invloed in Afrika door ontwikkelingshulp te geven aan ideologisch gelijkgestemde klanten. Maar toen de Sovjet-Unie en haar economie in 1991 in elkaar klapten, kwam een eind aan dat opbod”, zegt Tom Wheeler van het Zuid-Afrikaanse Instituut voor Internationale Zaken in Braamfontein.
“Als producent van mineralen, olie en gas ziet Rusland nu een manier om zijn rol in een multipolaire wereld te versterken door Afrikaanse minerale grondstoffen te kopen. Rusland wil nu met het kapitalisme in Afrika bereiken wat de Sovjet-Unie met het communisme niet kon.”

China

Rusland krijgt in de rush naar Afrikaanse grondstoffen concurrentie van Europa, de VS, India, China, Japan en Zuid-Korea. De vraag is hoever Rusland komt, vooral gezien de snelle opmars van China. Rusland en China hebben niet te verzoenen geopolitieke belangen in Afrika. Rusland is rijk aan grondstoffen terwijl China relatief weinig grondstoffen bezit.
“Maar beide landen streven naar economische expansie en hebben heel wat cash-reserves om in de Afrikaanse economie te investeren”, zegt Bright Simons, directeur ontwikkeling bij IMANI, een denktank in de Ghansese hoofdstad Accra. “De Russische invloed is niet echt uitgesproken sinds de Koude Oorlog. Het aantal pro-Russische staten is klein. Slechter nog, de Russische handel met Afrika stelt weinig voor, waardoor zijn economische invloed bijna verwaarloosbaar is.”

Zonder bindingen

Mikhail Afanasiev, de Russische ambassadeur in Ethiopië, heeft nu voor 500 miljoen dollar ontwikkelingshulp aangekondigd. Hij legde uit dat zijn land met die hulp op de eerste plaats honger, armoede en infectieziektes zoals aids wil helpen bestrijden en andere ontwikkelingsproblemen wil helpen aanpakken. Naar welke landen de hulp gaat en op welke domeinen Rusland zich wil concentreren, zei de ambassadeur niet.
“Bij de hulp aan de Afrikaanse landen zullen we rekening houden met de aanbevelingen van de VN-organisaties, ook de Economische Commissie voor Afrika, en van de internationale financiële organisaties en ook met de individuele vragen van de Afrikaanse landen zelf – zonder politieke bindingen”, zei Afanasiev aan IPS.
“Ruslands activiteiten binnen de internationale ontwikkelingssamenwerking betekenen geen concurrentie met andere landen, ook niet met China. Ze zijn enerzijds ingegeven door de noodzaak om een democratische wereldorde te helpen vestigen, gebaseerd op het principes van gelijkheid en partnership, anderzijds door onze verplichtingen binnen de G8.”
Maar invloed speelt al langer een rol in de ontwikkelingshulp. Vóór het uiteenvallen van de Sovjet-Unie kregen verschillende Afrikaanse landen het stempel “socialistisch georiënteerd”, onder meer Libië, Zimbabwe en Ethiopië. Maar dat maakt ze nu niet pro-Russisch.
“Enkele Afrikaanse landen zijn gewoon geïnteresseerd omdat ze de economische banden met Rusland willen aanhalen en er zelf beter van worden”, zegt Dmitri Bondarenko, onderdirecteur van het Instituut voor Afrikaanse Studies van de Russische Academie voor de Wetenschappen. “Ook al zijn er duidelijke vooruitzichten voor economische samenwerking tussen Rusland en Afrikaanse landen, het gaat zeer traag vooruit.”