Rusland moet kiezen tussen kolen en Kyoto

Rusland wil weer meer steenkool inzetten in zijn elektriciteitscentrales om
meer aardgas te kunnen exporteren, legt Natalia Olefirenko uit, de
klimaatexperte van Greenpeace Rusland. Dat komt neer op de uitverkoop van
de Russische natuur, want de verbranding van steenkool veroorzaakt zure
regen. Weinig Russische elektriciteitscentrales kunnen zich een moderne
zuiveringsinstallatie veroorloven die dat probleem zou wegwerken.

Rusland zit op een berg steenkool van zeker 3.000 miljard ton - een derde
van de voorraden in de hele wereld. Het zwarte goud vormde een belangrijke
pijler onder de Sovjet-economie, maar in de jaren 90 was dat liedje opeens
uit. Vanaf 1993 zette Rusland het mes in de subsidies waarmee oude en
onrendabele mijnen vroeger nog lang werden open gehouden. Steenkool kon niet
meer optornen tegen aardgas, waarvan de prijs kunstmatig laag werd gehouden
om de inflatie onder controle te houden. Inmiddels kost stroom die met
steenkool wordt opgewekt in Rusland het dubbele van de elektriciteit uit
gascentrales.

De Wereldbank heeft Rusland al bijna 1,4 miljard euro geleend om
verlieslatende steenkoolmijnen te helpen sluiten en andere mijnen te
privatiseren. De sociale kost van die aanpak is enorm. Alleen al in 1998
werden in Rusland 420.000 mijnwerkers afgedankt. Het geld van de Wereldbank
dient voor een deel voor de herscholing van dat legertje werklozen.

Momenteel werken er nog 320.000 mensen in de Russische steenkoolsector; die
haalden vorig jaar samen 270 miljoen ton steenkool boven. Maar de neergang
blijft duren. Tijdens de eerste helft van dit jaar daalde de productie weer
met 11 procent - een gevolg van de beslissing van de grote
elektriciteitsproducent Verenigde Energiesystemen om over te schakelen op
aardgas. Die stap kan niet zomaar ongedaan worden gemaakt - volgens de
directie van Verenigde Energiesystemen zou er een miljard euro nodig zijn om
30 grote centrales om te bouwen zodat ze weer op steenkool kunnen draaien.
Vooral de extra zuiveringsinstallaties zijn duur. Veel Russische bedrijven
die bij steenkool blijven zweren, kunnen zich dergelijke installaties niet
veroorloven. Precies daarom valt het voornemen van president Poetin om het
gebruik van steenkool weer te bevorderen slecht bij de milieuorganisaties.

Op middellange termijn zou Rusland door de hernieuwde keuze voor steenkool
zelfs moeilijk kunnen krijgen te beantwoorden aan de vereisten van het
protocol van Kyoto. Dat legt alle ondertekenende industrielanden op hun
uitstoot van koolstofdioxide te reduceren in vergelijking met 1990. Door de
massale sluiting van oude, energievretende bedrijven in de jaren 90 kan
Rusland de doelstelling voor 2012 op een pijnloze manier halen, maar de
marge wordt kleiner als het land de komende jaren weer volop steenkool gaat
verbranden. En als er in de toekomst verder reducties worden afgesproken -
wat volgens de experts onvermijdelijk is - zal Rusland het nog moeilijker
krijgen.

Sommige milieuactivisten vrezen dat Rusland het protocol van Kyoto al
stilzwijgend heeft afgeschreven. President Poetin heeft verzekerd dat
Rusland geneigd is het protocol te ratificeren, en op de Wereldtop over
Duurzame Ontwikkeling in Johannesburg kondigde premier Mikhail Kasyanov aan
dat die ratificatie voor de zeer nabije toekomst is. Bovendien speelt
Rusland volgend jaar gastheer voor een internationale conferentie over de
klimaatverandering in Moskou. Maar de groene beweging in Rusland wijst erop
dat de top van Johannesburg bijna geen media-aandacht heeft gekregen in hun
land. Vladimir Zakharov, de directeur van het Centrum voor Ecologisch Beleid
in Moskou, vindt dat Poetins keuze voor steenkool duidelijk aangeeft dat
Moskou zich weg beweegt van het protocol van Kyoto. Andere activisten
blijven dan weer optimistisch. Ik hoop dat Rusland het protocol snel
ratificeert, zegt Igor Chestin, de directeur van WWF Rusland.