Ruzies over grondbezit leiden tot doden

Volgens Lucia Helena Rangel, antropologe aan de Katholieke Universiteit van Sao Paulo, zouden de gebieden van de inheemse bevolking duidelijker moeten worden afgebakend. Ruzies over grond leiden tot spanningen tussen de inheemse bevolking, grootgrondbezitters en mijnwerkers. Maar de inheemse bevolking heeft ook af te rekenen met interne spanningen. “Niet alle moorden houden rechtstreeks verband met conflicten over grond”, zegt Rangel.

In de afgelopen tien jaar werden 287 mensen uit de inheemse bevolking vermoord, zo blijkt uit officiële Braziliaanse statistieken. De laatste drie jaar, tijdens de regering van president Luiz Inácio Lula da Silva, nam het geweld in hevigheid toe. Het aantal slachtoffers per jaar verdubbelde bijna tot een gemiddelde van 41.

Het rapport over het geweld tegen de inheemse bevolking kreeg veel aandacht op de recente mensenrechtenconferentie in de hoofdstad Brasilia. Onder het acht jaar durende bewind van president Fernando Henrique Cardoso (1994 - 2002) werden 165 moorden op inheemse Brazilianen geregistreerd. Gemiddeld ging het om 21 moorden per jaar. In de periode 2003-2005 werden niet minder dan 122 moorden opgetekend.

De doden zouden volgens het rapport vooral te wijten aan conflicten over grond. Volgens Mercio Gomes, voorzitter van de Fundação Nacional do Indio (FUNAI), de Braziliaanse overheidsinstelling voor de inheemse bevolking, overdrijven de auteurs de cijfers. “Ze tellen ook doden door verkeersongevallen, zelfmoorden en echtelijke ruzies mee in de cijfers. De auteurs verwijzen naar moorden die niets te maken hebben met ruzies over grond.”

Ook Tim Hill van de Braziliaanse afdeling van de mensenrechtenorganisatie Amnesty International, is voorzichtig. “Het is moeilijk uit te maken in welke mate het aantal moorden inderdaad toenam”, zegt hij. “Misschien heeft de stijging te maken met het toepassen van andere criteria of met de beschikbaarheid van preciezere cijfers.”

Volgens Hill moeten de Brazilianen ondanks dat onder ogen zien dat de cijfers “te hoog” zijn. De armoede en de confrontaties over grond leiden tot een klimaat dat problemen aanwakkert: geweld, drankmisbruik, ondervoeding en zelfmoorden onder jongeren. De Braziliaanse overheid moet ervoor zorgen dat de inheemse bevolking genoeg grond heeft en een fatsoenlijk leven kan leiden, zegt Hill.

Antropologe Lucia Helena Rangel zegt dat het geweld in zekere mate te wijten is aan de verwachtingen die president Lula da Silva creëerde. Toen Lula in januari 2003 aan de macht kwam, beloofde hij het lot van de inheemse bevolking te zullen verbeteren. Een belofte die niet werd nagekomen.

Op de mensenrechtenconferentie in Brasilia was er veel aandacht voor de problemen van de inheemse bevolking. Het Braziliaanse Congres zou voorrang moeten geven aan de goedkeuring van een ‘statuut’ voor de inheemse volkeren. Zo’n statuut wordt al lang bepleit door de inheemse bevolking zelf en door organisaties die zich hiervoor inzetten. Er zou ook eindelijk een commissie moeten worden opgericht voor het beleid inzake de inheemse gemeenschappen.

Volgens Rangel zou het zeker nuttig zijn de Braziliaanse publieke opinie beter te informeren over de inheemse bevolking. De Braziliaanse maatschappij en zelfs FUNAI weten nog altijd veel te weinig over deze bevolkingsgroep. Er zijn 180 miljoen Brazilianen, onder wie naar schatting 400.000 mensen uit de inheemse gemeenschappen. (DB/JS)