Rwandese vluchtelingen in Oeganda leven in angst

De Brave New World van Paul Kagame, deel 4

In Oeganda leven ongeveer 200.000. Rwandofonen. De meeste vluchtelingen komen aanvankelijk terecht in drie vluchtelingenkampen in het zuiden van het land. Volgens enkele Rwandese vluchtelingorganisaties komen er dagelijks ook tientallen Rwandese vluchtelingen aan in Kampala. De meesten onder hen hadden niet de middelen om naar Zuid-Afrika of naar Europa te vluchten en hopen in Oeganda het nodige geld te kunnen vinden om hun reis verder te zetten. Slechts weinigen worden in Oeganda erkend als politiek vluchteling. “De situatie is rampzalig,” vertelt ons Manzi Mutuyimana die samen met enkele andere vluchtelingen een klein platform opzette om hun landgenoten in Oeganda te helpen.

  • CC Garrett Ziegler Een vluchtelingenkamp in Kisoro, Oeganda. Rwandese vluchtelingen vertellen dat ze het in Oeganda moeilijk hebben erkend te worden en dat opposanten van het regime van Kagama over de grens ook door zijn veiligheidsdiensten worden belaagd. CC Garrett Ziegler

“Oeganda staat onder veel druk van Kigali om de vluchtelingen terug te sturen en volgens het Hoog Commissariaat van de Vluchtelingen van de VN (Unhcr) hebben ze geen reden om Rwanda te ontvluchten. Hier in Oeganda zijn de Rwandese opposanten loslopend wild voor Kagame’s veiligheidsdiensten. Die kopen de plaatselijke autoriteiten om en spelen vaak onder één hoedje met de plaatselijke politie. Tijdens de voorbije maanden werden tientallen vluchtelingen vermoord. En geen haan die daar naar kraait.”

Om met de vertegenwoordigers van de Rwandese vluchtelingenorganisaties in Kampala te praten, heb je erg goeie contacten nodig. Omdat de meesten zelf geen geldige papieren hebben, werken ze ondergronds en veranderen ze voortdurend van adres. “In het zuiden van het land heeft altijd al een Rwandeessprekende bevolking gewoond,” gaat Manzi verder. “Maar tijdens de voorbije jaren ontvluchtten duizenden landgenoten de repressie in Rwanda en voor de minder kapitaalkrachtige vluchtelingen was Oeganda altijd de makkelijkste keuze.”

“Zo kwamen hier na de Rwandese onafhankelijkheid in het begin van de jaren zestig vooral Tutsi-vluchtelingen terecht. Kagame was jarenlang zelf zo’n vluchteling. Nu zien we hier zowel Tutsi’s als Hutu’s arriveren. Volgens Unhcr leven er ongeveer 16.000. Rwandese vluchtelingen in Oeganda. Ze verblijven in de vluchtelingenkampen van Nakivale, Oruchinga en Kyaka, in het zuiden van het land. Maar duizenden anderen steken illegaal de grens over en laten zich gewoon absorberen in de Oegandese samenleving zonder zichzelf aan te geven als vluchteling.”

“Omdat het als Rwandees zo moeilijk is om erkend te worden als vluchteling doen velen zich ook voor als Congolees. Voor Congolezen is het hier een pak makkelijker om het statuut van vluchteling te bekomen. Vluchtelingen die door de Unhcr erkend worden krijgen een stukje grond van de Oegandese overheid om gewassen te planten, een handeltje op te zetten en een huis te bouwen. Zo kunnen ze in hun eigen levensonderhoud voorzien.”

“Voor 2009 was het nog enigszins makkelijk om als vluchteling in Oeganda erkend te worden. Nu is dat praktisch onmogelijk geworden: de Rwandese regering zet het UNHCR en de Oegandese regering onder druk om de vluchtelingen terug te sturen en hun aanvragen te weigeren. In 2010 vond een gedwongen repatriëring plaats waarbij een tiental landgenoten werden vermoord. Vorig jaar werd de Rwandese journalist Charles Ingabire hier vermoord. De man had bescherming aangevraagd bij het Unhcr maar werd terug op straat gezet. Enkele maanden later werd hij vermoord door agenten van de Rwandese DMI (Division Military Intelligence).”

“We onderschepten mails van de Rwandese ambassade hier in Kampala waaruit bleek er een groot netwerk van Rwandese spionnen en agenten actief is in Oeganda die de rest van de Rwandezen in de gaten moeten houden, eventueel moeten vergiftigen of kidnappen. Het klinkt allemaal erg radicaal maar dit is de waarheid.”

Julia

In een achterbuurt van Kampala spreken we met een Rwandese dame die liever anoniem wil blijven. Haar echtgenoot werd vermoord en ze moet nu rondkomen met de steun die ze krijgt van andere vluchtelingen. Geld om haar kinderen naar school te sturen heeft ze niet. We noemen haar ‘Julia’.

Haar verhaal is erg choquerend: “Mijn man was net na de genocide lid van het RPF van Paul Kagame. Een paar jaar later sloot hij zich aan bij de organisatie van Victoire Ingabire, die nu zelf in de gevangenis zit in Kigali. Hij begon al vlug problemen te krijgen en werd gevangen genomen. Hij zat meer dan een jaar in de gevangenis.”

”Toen hij werd vrijgelaten, nam hij opnieuw deel aan politieke debatten. Vrienden vertelden ons dat ze hem wilden vermoorden en hij vluchtte naar Oeganda. Ikzelf bleef in Rwanda met de kinderen. Ik werd ook opgepakt, verkracht en twee maanden later terug vrij gelaten. De soldaten die me verkrachtten, vertelden me dat ze AIDS hadden en dat bleek achteraf ook te kloppen. Ik ben nu sero-positief en ik heb niet de middelen om me te verzorgen.”

”Toen ik werd vrijgelaten, vluchtte ik zelf ook naar Oeganda met de kinderen. Ik vond mijn man terug in Kampala waar hij een klein winkeltje runde. Hij verdween vier maanden later. Ik dacht dat hij dood was maar tien maanden later dook hij weer op. Hij was erg verward en wilde me eerst niet zeggen waar hij al die maanden gezeten had. Hij had vooral veel angst en had iedere nacht nachtmerries.”

Kagame heeft een deel van de Oegandese politie in zijn zak zitten, hij financiert hier enkele kranten en ook een grote oppositiepartij.

”Zo kwam ik aan de weet dat de DMI hem had gekidnapt en hem in de koffer van een wagen naar Kigali had gebracht. Daar werd hij voorgesteld aan een paar officieren van het Rwandese leger die hem voor de keuze stelden: ofwel een kogel door het hoofd ofwel spion worden voor Kagame. Hij moest dat wel aanvaarden en werd naar Gabiro gestuurd waar het Rwandese leger soldaten en spionnen traint. Ze leerden hem daar hoe hij andere mensen moest vergiftigen, wurgen, inlichtingen over landgenoten moest verzamelen en deze doorsturen naar zijn nieuwe oversten. De opleiding duurde tien maanden en daarna werd hij terug naar Oeganda gestuurd. Hij had het overleefd maar hij had angst. Daarom wilden we naar Tanzania vluchten. De DMI was hem opnieuw te vlug af en hij werd vermoord. Kagame’s agenten hebben hier in Oeganda vrij spel. “

20.000 dollar

Tijdens de daaropvolgende dagen praten we nog met verschillende andere Rwandese vluchtelingen en ze vertellen me gelijkaardige verhalen. “Ik heb zelf ook een prijs van 20.000 dollar op mijn hoofd staan,“ vertelt Manzi me. “Ze beloofden dat geld aan een vriend als hij me zou kunnen vergiftigen en ze gaven hem een voorschot van 4000 dollar. Hij durfde niet te weigeren. Maar hij heeft me alles opgebiecht en heeft het geld gebruikt om naar Zuid-Afrika te vluchten. Hij loog niet: uit de gehackte mails van de Rwandese ambassade bleek inderdaad dat de militaire attaché de opdracht had gegeven om me van kant te maken. Ondanks dit alles weigert Unhcr me te erkennen als vluchteling en me te beschermen.”

We ontmoeten ook enkele vertegenwoordigers van generaal Kayumba’s ‘Rwandan National Congres’ (RNC) dat hier ook actief is in de Rwandese ondergrondse. Ook zij blijven liever anoniem. “We spreken altijd af op andere plaatsen, we gebruiken altijd andere routes en zijn voortdurend in telefonisch contact met elkaar,” vertelt ons één van de mannen die vroeger officier was in het RPF.

“Kagame heeft een deel van de Oegandese politie in zijn zak zitten, hij financiert hier enkele kranten en ook een grote oppositiepartij. Maar niet alle Oegandezen zijn het daar mee eens: generaal Kayumba heeft hier ook veel vrienden en die steunen ons. Toen Kagame hier rond Kerstmis op bezoek kwam, mochten we van de politie niet manifesteren. Maar we deden dat toch en we werden niet vervolgd. De Oegandese kranten besteedden geen aandacht aan onze betoging maar Kagame was zo kwaad op zijn medewerkers dat ze dit niet hadden kunnen voorkomen dat hij één van hen een klinkende oorvijg gaf.”

“President Museveni wordt door de Rwandese regering onder druk gezet om ons te vervolgen. De Oegandezen zullen niets doen om ons te beschermen tegen de agenten van Kagame maar ze zullen hen ook niet helpen. Hier in Oeganda lopen er al meer dan 3000 landgenoten rond met een lidkaart van het RNC. In Rwanda zelf werden er ondergronds al meer dan 1000 lidkaarten verkocht. Noteer ook maar dat we zelfs aanhangers hebben binnen het Rwandese officierenkorps. We infiltreren dagelijks in Rwanda en hebben overal ogen en oren.”

“En dit is nog maar het begin: nu hebben de Rwandezen nog schrik om zich bij ons aan te sluiten maar dat zal veranderen. Voor vele landgenoten is generaal Kayumba het enige alternatief voor Kagame. Maar voor we echt oppositie kunnen gaan voeren, moeten we ons eerst beter organiseren. Eerst en vooral buiten Rwanda om zo de lus rond de Kagame-kliek strakker aan te trekken. Dan pas zullen we actiever worden in Rwanda zelf. “

Op het terras van het oude Speke hotel lopen we enkele bekende Rwandese zakenmannen tegen het lijf die regelmatig naar Kampala afzakken om hier inkopen te doen. Ik ken ze van voeger. We drinken enkele biertjes en praten over koetjes en kalfjes. Maar als ik een half uur later de namen van Kayumba en Kagame ter sprake breng verstrakken hun gezichten. “Sorry, daar wil ik niet over praten”, vertelt me de ene. “Wij houden ons niet bezig met politiek”, zegt de andere. “Maar de spanningen nemen inderdaad toe en we hebben allemaal schrik voor de toekomst. Laat het ons daar maar bij houden.”

Kritisch

De lotgevallen van de Rwandese vluchtelingen en de activiteiten van Rwandese opposanten in Kampala liggen erg gevoelig. Buitenlandse diplomaten en journalisten zullen er in het openbaar nooit over praten. Maar achter de schermen bevestigen ze ons toch dat de toestand zonder meer erg kritisch is. Ook het Unhcr reageert niet op onze vragen.

“Museveni zit tussen twee vuren,” vertelt ons een Europese diplomaat. “Enerzijds heeft hij af te rekenen met een toenemende verslechtering van de Oegandese economie en groeiende corruptie. Er werden ook nieuwe olievelden gevonden in het oosten van het land en de president wil zich opwerpen als toekomstige leider van de organisatie van Oost-Afrikaanse landen. Paul Kagame werkte jarenlang voor hem als en kent Oeganda even goed. Hij koopt hier topofficieren en politici om en kan in het zuiden van het land voor veel problemen zorgen. Museveni weet dat en moet daarom een spelletje spelen. Maar hij wantrouwt Kagame als geen ander. En daarom laat hij de deur ook nog op een kier staan voor lui zoals generaal Kayumba en Patrick Karegeya. Want daar heeft hij wel meer vertouwen in.”

Een Oegandese journalist die we tijdens ons verblijf in Kampala ontmoeten, vat het als volgt samen: “De nieuwe Rwandese burgeroorlog is achter de schermen in feite al volop aan de gang. Er wordt opnieuw gemoord, verkracht en de dictatuur van Habyarimana werd vervangen door die van Kagame. De hoop die we allemaal hadden na de genocide moest al vlug plaats ruimen voor nieuwe terreur en angst. De machtstructuur rond Kagame dreigt te imploderen en de hele regio in vuur en vlam te zetten.”

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.