Salvadoraanse politie heeft heimwee naar tijden van misbruik

Het vredesakkoord dat een einde maakte aan de twaalf jaar durende burgeroorlog in El Salvador bepaalde onder meer dat een volledig nieuwe politiemacht uit de grond gestampt zou worden. Die moest het respect voor de mensenrechten gaan bewaken. De Nationale Burgerpolitie van El Salvador (PNC) moest een “nieuwe dienst, met een nieuwe organisatie, nieuwe medewerkers, een nieuwe opleiding en een nieuwe doctrine worden”, stelde het vredesakkoord, dat mee werd opgesteld door de Verenigde Naties.
De politie zou los staan van de politiek en het leger, maar in de praktijk was die scheiding veel minder duidelijk. Heel wat van de huidige agenten komen oorspronkelijk uit het leger of uit de beruchte veiligheidsdiensten van weleer, en waarnemers hebben het over de toenemende militarisering van de dienst.
Volgens Oscar Luna, ombudsman voor de mensenrechten, was de PNC bij de start inderdaad vol goede wil. De nieuwe politiemacht kreeg het vertrouwen van de  bevolking omdat er interne en externe controlemechanismen voorzien waren en een nieuwe politieacademie voor de opleiding van de agenten zorgde.
Maar vijftien jaar later blinkt het blazoen van de dienst veel minder. “Het gedrag van de PNC druist steeds vaker in tegen de principes en de waarden waar de dienst voor moet staan”, zegt Luna. “Klachten over mensenrechtenschendingen en het feit dat veel medewerkers van de PNC betrokken zijn bij ordinaire misdrijven, hebben het vertrouwen van de bevolking geen goed gedaan.”
De PNC heeft de laatste tien jaar een bedenkelijke reputatie opgebouwd. Tientallen agenten zijn opgepakt en veroordeeld voor hun betrokkenheid bij ontvoeringen, diefstal, moord en deelname aan doodseskaders. Onlangs nog werd een sergeant, Nelson Arriaza, tot dertig jaar veroordeeld omdat hij de leider bleek van een groep “sicarios” of huurmoordenaars.

Voordeel van de twijfel

In 2007 ontving de ombudsman in totaal 2.779 klachten over mensenrechtenschendingen, en in bijna zeven op tien gevallen was de PNC daarbij betrokken. Het ging onder meer om mishandelingen, het overdreven gebruik van geweld, misbruik van macht en illegale en willekeurige arrestaties.
Toch verdient de politie volgens de ombudsman nog het voordeel van de twijfel. “De agenten moeten ook garanties krijgen over hun werkomstandigheden, een deftig loon en sociale voordelen – stuk voor stuk aspecten die vaak vergeten worden.”
Volgens lokale kranten moeten sommige politieagenten in hun kantoor op stukken karton slapen, beschikken ze niet over sanitair en moeten ze in veel gevallen zelf instaan voor hun eten. De agenten klagen ook dat hun loon niet in verhouding staat tot de lange werkuren of de grote risico’s van het vak.
Romeo Granillo, de grote baas van de PNC, maakt zich sterk dat de rotte appels uit het korps verwijderd worden. Tijdens de viering van het vijftienjarige bestaan van de PNC gaf de inspecteur-generaal toe dat veel politieagenten inderdaad betrokken waren bij “criminele activiteiten”. Maar hij verzekerde de toehoorders dat die inmiddels uit het korps gezet zijn. “We laten geen criminelen toe in onze diensten”, zei Granillo. Uit cijfers van zijn dienst blijkt dat in 2006 maar liefst vierhonderd politieagenten ontslagen zijn omdat ze betrokken waren bij afpersing, overvallen of ontvoeringen.