Sarkozy's Unie voor de Middellandse Zee blijkt lege doos

“Euromed was een lege doos van bij het begin”, zegt Hassan Nafaa, professor Politieke Wetenschappen aan de Universiteit van Caïro. “Rond de voornaamste doelstellingen is er tot nog toe nauwelijk tastbare vooruitgang geboekt.”
Euromed werd formeel gelanceerd op 13 juli vorig jaar in Parijs. Op de openingsceremonie waren de staatshoofden van 27 EU-landen en 16 landen rond de Middellandse Zee present. De nieuwe Unie heeft tot doel om de samenwerking tussen de lidstaten te versterken op het vlak van veiligheid, migratie, milieu, mensenrechten, onderwijs, cultuur en ontwikkeling. “We willen niet gewoon buren zijn, maar ook partners”, zei Sarkozy.
Het initiatief was een poging om het Barcelonaproces nieuw leven in te blazen, een groep van 35 landen uit Europa en rond de Middellandse Zee die in 1995 gelanceerd was met gelijkaardige doelstellingen. Het proces kreeg te kampen met politieke en economische geschillen tussen de zuidelijke landen en hun rijkere noorderburen. “Het Barcelonaproces krijgt nieuw leven ingeblazen, een heel nieuwe dynamiek”, zei de Duitse Bondskanselier Angela Merkel vorig jaar nog.

Onevenwichtig

“Het systeem is van nature uit voordeliger voor Europa”, zegt Nafaa. “Terwijl de EU handelt als één uiterst machtig politiek blok, denken de andere landen allemaal vanuit hun eigen individuele beleid. Daarom zal het initiatief vooral in de kaart spelen van Europa, ten koste van de andere landen.”
Ondanks de kritiek zijn er de voorbije maanden enkele vergaderingen geweest van de Euromed-landen. In november kwamen de ministers van Buitenlandse Zaken van de landen overeen om een aantal projecten te steunen op het vlak van energieveiligheid, hoger onderwijs, onderzoek en milieubescherming. De deelnemers kwamen ook overeen om regelmatig te praten over de situatie in het Midden-Oosten en samen te werken om het terrorisme te bestrijden.
Vorige maand praatten de milieuministers van de landen over onder meer de vervuiling van de Middellandse Zee, zonne-energie en infrastructuur. En begin deze maand bespraken de ministers van Financieën een aantal Europese leningen aan niet EU-leden.
Maar volgens Nafaa dreigt de internationale crisis een negatieve impact te hebben op de financiële projecten binnen Euromed. “Het was de bedoeling dat de EU geld zou pompen in de niet-EU staten binnen Euromed en de samenwerking tegen het terrorisme zou versterken”, zegt hij. “Maar het initiatief miste van bij het begin heldere mechanismen om dat te doen, en de economische crisis zal weinig beterschap brengen.”

Israël

In de Arabische wereld zien critici Euromed bovendien als een indirecte manier om de diplomatieke relaties met Israël te normaliseren zonder dat Israël toegevingen doet over een Palestijnse staat. “In feite negeert het initiatief het Arabisch-Israëlische dispuut en is het volledig geconcentreerd op economische thema’s”, zegt hij.  “Maar die aanpak is dodelijk voor een dergelijk initiatief. Het was één van de belangrijkste redenen voor het mislukken van Barcelona, en het zal een van de belangrijkste redenen zijn voor de mislukking van Euromed.”
Egypt, Jordanië en Qatar zijn de enige Arabische landen die officiële diplomatieke relaties hebben met Israël. De rest weigert de relaties te normaliseren zonder een aanvaardbaar vredesakkoord tussen Israël en de Palestijnen, inclusief de oprichting van een Palestijnse staat.
“Zo lang die disputen niet opgelost zijn, blijft samenwerking tussen Arabische landen en Israël onbespreekbaar”, zegt Nafaa. “Arabische landen die blijven weigeren om Israël te erkennen, met name landen als Syrië en Libanon, zullen de relaties nooit normaliseren als Israël geen toegevingen doet, of er nu financiële beloning komt uit Europa of niet.”