Saudi Arabië. Heilige bodem, duivelse ondergrond.

Dat er een breuk zou komen in de relaties tussen de VS en Saudi-Arabië blijft een erg onwaarschijnlijk scenario, ondanks de oorlog tegen het globale terrorisme. De reden is eenvoudig: 25 procent van de mondiale olievoorraden bevindt zich onder Saudische bodem, en daarmee heeft Saudi-Arabië een enorme impact op de globale wereldeconomie. Volgens het Amerikaanse ministerie van Energie moet de productiecapaciteit van Saudi-Arabië stijgen van 14,5 procent van de totale werelduitvoer in 2000 tot 19,2 procent in 2020 om tegemoet te komen aan de stijgende energiebehoeften. Het koninkrijk haalt tussen 70 en 85 procent van haar staatsinkomsten uit petroleum. De bevolking betaalt geen belastingen, maar in ruil daarvoor moet ze haar recht op politieke participatie opgeven.
De totale militaire uitgaven van Saudi-Arabië liepen volgens Jane’s Defence Weekly in 2003 op tot 18,7 miljard Britse pond of 9 procent van het BNP. Ter vergelijking: De VS spenderen 3,6 procent van hun BNP aan militaire doeleinden, België 1,3 procent en Israël 8,7 procent. In de vier jaren na de Eerste Golfoorlog kocht Saudi-Arabië in de VS voor meer dan 30 miljard dollar aan wapens, waardoor het op de zesde plaats op de wereldranglijst inzake militaire uitgaven kwam.
Intussen heeft Saudi-Arabië een enorme buitenlandse schuld opgebouwd, die in 2001 opliep tot 600 miljard Saudische riyal. Dat heeft onder andere te maken met een spilzieke en enorm uitdijende koninklijke familie: er zijn ongeveer 7000 prinsen en ieder lid van de familie krijgt een royale portie van de olietaart.
De fluctuerende olieprijzen en een enorme bevolkingsexplosie resulteerden het voorbije decennium in minder overheidsgeld, minder banen en bijgevolg meer werkeloosheid en groeiende ontevredenheid. Men schat dat 15 tot 25 procent van de actieve bevolking werkloos is. Elk jaar komen er 200.000 jongeren bij op de arbeidsmarkt, slechts een derde vindt een baan.
Bij veel jongeren ontstond na de eerste golfoorlog bovendien het gevoel dat de Al Sauds de islam verraden hadden. Dat resulteerde in een sterke oppositiebeweging en in meerdere gewapende aanslagen. Kritiek wordt de laatste jaren weliswaar enigszins getolereerd, maar openlijke oppositiebewegingen, zoals de Movement for Islamic Reform in Arabia (MIRA) en The Committee for the Defence of legitimate Rights (CDLR), opereren toch liever vanuit het buitenland, en vooral dan vanuit Londen. Tot op de dag van vandaag zijn er mensen opgesloten omdat ze een constitutionele monarchie hebben durven eisen.
Persvrijheid bestaat niet in Saudi-Arabië. Private radio-en televisiezenders kunnen niet opereren van op Saudische bodem, maar het land blijkt wel een belangrijke afzetmarkt voor panarabische satellietzenders en betaaltelevisie. Kranten van andere Arabische landen zijn beschikbaar, maar worden vooraf gecensureerd. Saudi-Arabië investeert ook in veiligheidssystemen die de toegang tot bepaalde websites blokkeren. In 2002 werden zonder duidelijke redenen meer dan 400 websites geblokkeerd.
Ook op andere vlakken is het slecht gesteld met de mensenrechten. Meer dan de helft van de afgestudeerde universitairen in Saudi-Arabië zijn vrouwen, maar minder dan 5 procent is actief op de arbeidsmarkt. Vrouwen mochten niet deelnemen aan de gemeenteraadsverkiezingen van februari 2005. Vrouwen mogen geen auto besturen, mogen geen eigen bedrijf niet runnen zonder wakil (mannelijke vertegenwoordiger) noch zich vrij verplaatsen in het land zonder mahram (mannelijk voogd). Het land verlaten is onmogelijk zonder voorafgaande toestemming van een mannelijk familielid. Een religieuze politiemacht, de mutawa’een, houdt hierop toezicht.
De onderdrukkende regels zijn pas in wetten gegoten in het begin van de jaren tachtig, nadat islamisten in opstand kwamen en tien dagen lang de grote moskee van Mekka bezetten. Het beknotten van de vrouwenrechten was een toegeving van het koningshuis aan de streng wahabitische ulema’s of religieuze leiders waarmee de Al Sauds sinds lang een pact hebben.
Saudi-Arabië is ook het land van publieke executies en lijfstraffen. Volgens Amnesty International werden er in 2004 niet minder dan 31 publieke executies uitgevoerd. Rechtszittingen worden meestal achter gesloten deuren gehouden en beschuldigden kunnen vaak geen beroep doen op een advocaat, laat staan in beroep gaan tegen een uitspraak. Gevangen worden dikwijls veroordeeld voor feiten die ze enkel hebben toegegeven onder grote druk of foltering. De politieke lente, die commentatoren ontwaren in de Arabische wereld, heeft de woestijn rond Mekka en Medina nog niet bereikt.