Schaliegas verscheurt ongerepte regio in Zuid-Afrika

Volgens een studie van onderzoeksbureau Econometrix in opdracht van energiereus Shell is er tot 13,6 biljoen kubieke meter schaliegas aanwezig. Ter vergelijking: Mossgas, de gasraffinaderij aan de zuidelijke kust van Zuid-Afrika, zou met ‘slechts’ 28 miljard kubieke meter gas in de voorbije twintig jaar 5 procent van de nationale vraag hebben ingevuld. Econometrix gelooft dat de ontginning van een tiende van de gasvoorraad in de Karoo 700.000 nieuwe banen zal scheppen.

Maar de plannen zijn omstreden. Want welke impact zal het fraccen (het hydraulisch breken van het gesteente waarin het gas zit) hebben op het nog bijna ongerepte landschap van de Karoo, een gebied van 400.000 vierkante kilometer in het centrum van Zuid-Afrika?

Goed voor Jan Modaal

“Het zou beter zijn voor ieder van ons”, zegt Ricardo Josephs, een pompbediende in het stadje Graaf Reinette. “Nieuwe banen betekent dat mijn vrienden en familie naar huis kunnen terugkeren. Ieder van ons kent mensen die naar Kaapstad of Johannesburg vertrokken zijn, op zoek naar werk. Ze zijn naar overal uitgezwermd, maar komen niet terug.”

Josephs geeft toe dat de industrialisering van de Karoo het uitzicht zal veranderen. “De ontginning zal een probleem zijn voor de rijke boeren. Zij willen geen verandering. Maar voor Jan Modaal zal het meer banen en een beter loon inhouden.”

Ongeveer 63 procent van de inwoners van de Karoo leeft onder de armoedegrens, zegt Anthony Leiman, milieueconoom aan de Universiteit van Kaapstad. “De ontdekking van het gas is als de goldrush. Het zal de toekomst van het land ingrijpend veranderen.”

Hij verwijst naar North Dakota, een dunbevolkte staat in de VS, waar de ontdekking van grote gasvoorraden het leven in de stadjes heeft ontwricht. De instroom van mannelijke gasarbeiders deed de bevolking op sommige plaatsen vertienvoudigen, met een piek in sociale problemen zoals drugsgebruik en prostitutie tot gevolg. 

Watervervuiling

De belangrijkste kritiek draait om mogelijke milieuvervuiling, vooral van het schaarse grondwater in de Karoo. De ontginning van schaliegas gebeurt door middel van fraccen, een procedé waarbij duizenden liter water en zand in een boorput worden gepompt om scheurtjes te maken in het brongesteente. In de VS heeft dat door slechte voorbereidingen al tot grondwatervervuiling geleid.

Maar Leiman minimaliseert. “Armoede is een veel grotere bedreiging voor het milieu dan frakken.”

Daar is de Treasure the Karoo Action Group (TKAG), de belangrijkste tegenstander van de ontginning van schaliegas, het niet mee eens. Volgens de organisatie zullen de gevolgen op lange termijn, vooral watervervuiling, de armen nog harder treffen. Bij het fraccen is er tot 20 miljoen liter water nodig per boorput, waardoor er concurrentie zal ontstaan tussen gasbedrijven en de lokale bevolking voor de zo al schaarse watervoorraden, stelt TKAG.

Een groter probleem, zeggen de tegenstanders, is de mogelijke vervuiling van de grondwatertafel. Om het proces ter vergemakkelijken worden namelijk ook chemicaliën toegevoegd aan het water, met mogelijke vervuiling van de grondwatervoorraden tot gevolg.

Triestige streek

TKAG vreest ook de sociale ontwrichting die de gasontginning met zich zal meebrengen, zoals dat in de VS het geval was. “De sociale impact op een stad veroorzaakt heel wat problemen, en de voordelen blijven niet lang. Wanneer de boom voorbij is, blijft het gebied met een surplus aan werkvolk achter”, verklaart Jeannie Le Roux van TKAG.

“De geschiedenis heeft uitgewezen dat de rijkdom van mijnbouw zelden aan de gemeenschappen ten goede komt. Wanneer de grondstoffen zijn uitgeput, vertrekken de bedrijven. De lokale bevolking blijft achter met het aangetaste milieu.”

Chris Nissen, voorzitter van het Karoo Shale Gas Community Forum, gelooft dat het anders kan. “De Zuid-Afrikaanse milieuwetten kunnen het landschap beschermen, en een degelijke planning van de instroom van gastarbeiders kan heel wat sociale problemen voorkomen.”

“Karoo is een prachtige, maar ook zeer triestige streek. In de winter zie je hier kinderen naar school wandelen, met hun blote voeten op de ijskoude grond”, besluit Nissen.