Schendingen sociale en culturele rechten zijn tijdbom

Tachtig procent van de rijkdom in Centraal-Amerika bevindt zich in de handen
van de rijkste dertig procent van de bevolking. De armste 30 procent
verdeelt onder elkaar minder dan vijf procent van de welvaart, zo blijkt uit
een rapport van de Commissie voor de Verdediging van de Mensenrechten in
Centraal-Amerika (CODEHUCA). De ongelijkheid is het grootst in Guatemala,
waar de armste tien procent van de mensen het moet stellen met 0,6 procent
van het nationale inkomen. In Nicaragua, Guatemala en Honduras leeft 80
procent van de bevolking in armoede. De Guatemalteekse socioloog Byron
Barillas heeft het over een tijdbom en ziet de neoliberale economie als
oorzaak van het probleem.

Economische, sociale en culturele rechten zijn minder zichtbaar dan de
politieke en humanitaire basisrechten, waarover na de Tweede Wereldoorlog
een internationale consensus ontstond. Deze rechten van de tweede
generatie werden later vastgelegd in internationale verdragen. Het gaat
onder meer om het recht op politieke en culturele zelfbeschikking, vrede,
ontwikkeling, een gezond milieu en humanitaire noodhulp.

In Centraal-Amerika zijn de rechten er ook in vredestijd op achteruit
gegaan, legt de Salvadoraanse socioloog Luis Vidal Bonilla uit. Na
tientallen jaren van burgeroorlog in Nicaragua, Guatemala en El Salvador
ontstond een nieuwe armoedelaag van werkloze jongeren en slachtoffers van
natuurrampen. De verwoestingen van orkaan Mitch in 1998 en de aardbeving in
El Salvador in 2001 deden de rangen van armoelijders nog aanzwellen. De
kwetsbaarheid van deze landen voor natuurrampen illustreert hun zwakte in de
bescherming van de sociale en economische rechten van de bevolking, aldus
Bonilla.

De statistieken van het jongste CODEHUCA-rapport ogen bijzonder somber. In
Nicaragua heeft 39 procent van de bevolking geen zuiver water, 60 procent
van de Salvadoranen heeft geen toegang tot de sociale zekerheid en 27
procent van de kinderen in Guatemala is ondervoed. Niet alleen binnen, maar
ook tussen de Centraal-Amerikaanse landen is er ongelijkheid. In Costa Rica,
43ste op de UNDP-ontwikkelingsindex, bedraagt het minimumloon 175 dollar per
maand, tegenover slechts 33 dollar in Nicaragua, 118de op de lijst.

Economische en sociale rechten zijn afhankelijk van toegang tot de markt.
Wie buiten de markteconomie staat heeft geen rechten, legt de Nederlandse
econoom Wim Dierckxsens uit. Dierckxsens woont al jaren in Centraal-Amerika
en is ervan overtuigd dat de erosie van mensenrechten te maken heeft met het
economische systeem. Extreem neoliberalisme leidt tot neofascisme. We
moeten de overheid er opnieuw van overtuigen haar verantwoordelijkheid voor
de bevolking op te nemen.