Securitate-archief weer achter slot en grendel

De Nationale Raad voor het Onderzoek van de Securitate-archieven (CNSAS) bestaat sinds 1999 en heeft ongeveer 300 medewerkers, vooral advocaten en historici. De instelling wordt geleid door een elfkoppige raad die is samengesteld volgens de machtsverdeling van de partijen in het parlement.

Pas toen in 2004 president Traian Basescu de macht overnam van de sociaaldemocraten, de opvolgers van de communistische partij, kreeg de CNSAS toegang tot het volledige archief, dat uit meer dan twee miljoen documenten bestaat.

Omdat de instelling de bevoegdheid had om publieke uitspraken te doen over wie voor de Securitate had gewerkt, ging er een niet geringe politieke macht van uit. In 2007 identificeerde de CNSAS 381 mensen als Securitatemedewerkers en 101 als informanten. Velen van hen waren politici, magistraten, rechters of leiders binnen de orthodoxe kerk, die vervolgens een kruis konden maken over hun verdere carrière.

Mediabaas slaat terug

Een van die ‘slachtoffers’ was Dan Voiculescu, de leider van de Conservatieve Partij en baas van een media-imperium. Voiculescu was voor de val van de communistische dictator Nicola Ceaucescu al een van de rijkste mannen van Roemenië, en bleef dat ook nadien. In 2006 was hij even in de running voor de post van vicepremier, maar die ambitie mocht hij opbergen toen hij door de CNSAS werd ontmaskerd als Securitatemedewerker.

Voiculescu besloot de CNSAS aan te klagen voor het gerecht en kreeg op 1 februari gelijk van het Hooggerechthof. Het hof volgde de argumenten van Voiculescu’s advocaat Sergiu Andon, die ook voorzitter is van de Commissie voor Justitie en Immuniteit in het Roemeense parlement. Andon had gezegd dat de CNSAS ongrondwettelijk was omdat ze als politieke entiteit vonnissen uitsprak. Het hooggerechtshof vernietigde dan ook met terugwerkende kracht alle uitspraken die de CNSAS in de loop van negen jaar had gedaan.

De regering heeft intussen een decreet uitgevaardigd waardoor de onderzoeksinstelling kan blijven werken, evenwel zonder vonnissen te vellen. Dat zou voortaan moeten worden overgelaten aan het Roemeense gerecht, dat evenwel zwaar overwerkt is.

Geen toeval

“Het vreemde en cynische aan de beslissing van het hof is dat een instelling die al negen jaar functioneert uitgerekend nu buiten de wet wordt geplaatst”, zegt dichteres Ana Blandiana, een van de 300 mensen die op 3 februari stond te betogen op het Universiteitsplein in Boekarest.

Ook volgens Mircea Dinescu, een van de spilfiguren aan de leiding van het CNSAS, is het geen toeval dat de instelling nu politiek monddood wordt gemaakt. “Toen we nog niet alle documenten hadden, hebben we heel wat mensen vrijgepleit van samenwerking met de Securitate. Nu we over heel wat meer informatie beschikken, mogen we opeens geen vonnissen meer uitspreken. Eigenlijk hebben ze ons gebruikt als een grote witwasmachine.”

“Deze beslissing is er gekomen omdat we op het punt waren aanbeland waarop niet alleen de medewerkers, die eigenlijk zelf slachtoffer van de Securitate zijn, konden worden ontmaskerd maar ook de mensen die het systeem de hele tijd hebben geleid”, meent Blandiana.