Serviërs verblind door gratis aandelen

Tegen eind 2008 moeten de zes Servische kroonjuwelen verkocht zijn: de oliemaatschappij NIS, de luchtvaartmaatschappij JAT, het elektriciteitsbedrijf EPS, Telecom Servië, de Nikola Tesla-luchthaven van Belgrado en geneesmiddelenproduct Galenika. Vijftien procent van de aandelen wordt verdeeld onder de Servische bevolking en nog eens vijftien procent onder de 150.000 werknemers van de bedrijven. De staat zelf houdt 21 procent en 49 procent zal verkocht zal worden aan internationale bieders.
“Dat betekent dat elk van de vier miljoen volwassen Serviërs minstens duizend euro in zijn of haar zak kan steken”, glundert minister van Economie en regionale ontwikkeling Mladjan Dinkic.
Zijn schatting is gebaseerd op de veronderstelling dat de zes bedrijven voor meer dan twaalf miljard euro verkocht kunnen worden. Experts twijfelen daar sterk aan. “Het is een hypothetische waarde. We zullen pas weten wat de bedrijven opbrengen als ze verkocht worden”, zegt economist Danilo Sukovic. Het blijft ook nog onduidelijk hoeveel aandelen de mensen precies zullen krijgen en van welke bedrijven. NIS is het meest veelbelovend, terwijl JAT en Galenika het een stuk minder goed doen.
De Servische overheid krijgt nog meer kritiek te slikken. “De vier miljoen Serviërs die de aandelen krijgen, hebben niet allemaal bijgedragen aan de waarde van de bedrijven die te koop staan”, schrijft financieel expert Danijel Cvjeticanin in de krant Politika. “Eén generatie verdeelt onder zichzelf wat de generaties ervoor hebben opgebouwd. Het is een overhaaste zet met duidelijke electorale bedoelingen.”
Servië houdt op 20 januari presidentsverkiezingen waarin de hervormingsgezinde en huidige president Boris Tadic het moet opnemen tegen de ultranationalistische Tomislav Nikolic. Minister van Economie Dinkic die de aandelenregen organiseert, is een aanhanger van Tadic.

Weinig informatie

De start van de verdeling is gepland op 31 juli. De Serviërs moeten dan enkel met hun identiteitskaart naar het dichtstbijzijnde kantoor van de post of van het Nationaal Tewerkstellingsbureau om de aandelen op te strijken. “Maar het probleem is dat mensen amper iets weten over privatisering en dat er nauwelijks iets is gedaan om ze te informeren”, zegt politiek analist Misa Brkic. “Families leven nu in de veronderstelling dat ze duizenden euro’s zullen krijgen en iedereen maakt volop plannen over wat ze met het geld zullen doen.”
De media hebben daar nauwelijks iets aan veranderd. De beslissing van de regering werd enthousiast verwelkomd met titels als “Duizend euro in ieders zak” of “Iedereen duizend euro rijker”. Er werd niet uitgelegd wat er precies op het spel staat en critici kregen nauwelijks ruimte of tijd, ondanks de twijfelachtige resultaten van gelijkaardige operaties in het buitenland. De staatstelevisie nodigde minister Dinkic weliswaar uit om het proces van de privatisering uit de doeken te doen, maar dat programma werd grotendeels in beslag genomen door telefoontjes van kijkers die wilden weten hoeveel ze nu precies konden verwachten.
Servië is al zeven jaar lang aan het herstellen van een decennium van bloedige burgeroorlogen, maar het land heeft nog steeds niet hetzelfde welvaartspeil bereikt als in 1989. Het gemiddelde maandsalaris bedraagt amper vijfhonderd dollar.