Servische economie verlost van Milosevic-erfenis

Vorige week heerste er in Servië een echte hoerastemming. Eerst maakte Microsoft bekend dat het een internationaal softwareontwikkelingscentrum gaat vestigen in Belgrado. Buiten de rijke landen heeft de ICT-gigant dergelijke centra voorlopig alleen in India en China opgericht. En donderdag besliste de Europese Unie gesprekken te beginnen met Servië over een Stabiliserings- en Associatieovereenkomst, de eerste stap naar een mogelijk lidmaatschap van Servië in de unie. Belgrado zal economische en financiële steun krijgen van Europa, en ook bijstand om zijn rechtssysteem en beleid aan te passen aan de Europese normen.

Ondanks alle politieke omwentelingen is het de economie die er sinds 5 oktober 2000 het meest op is vooruitgegaan, oordeelt de analist Misa Brkic.

Vijf jaar geleden kwamen in Servië bijna een miljoen mensen op straat tegen het bewind van Milosevic. Serviërs hebben nog levendige herinneringen aan de wolken van traangas die de politie inzette, en aan de uitbarsting van vreugde toen Milosevic ‘s avonds aftrad. Het was een historische gebeurtenis, maar het was enkel de prelude op de lange weg terug naar de normaliteit, zegt historicus Predrag Markovic. Samen met zijn collega’s duikt hij dezer dagen constant op in panelgesprekken, conferenties en tv-praatjes die de herinneringen aan de bijzondere dag oprakelen.

De experts zijn het erover eens: niemand had durven voorspellen dat Servië zo snel uit het diepe dal zou raken. De economie was door het bewind van Milosevic helemaal in puin gelegd, zegt Brkic. Milosevic kwam aan de macht in 1989 en had een beslissend aandeel in de drie oorlogen die Joegoslavië begin de jaren 90 uiteen deden vallen. Daarna nam hij de etnische Albanezen in de Servische provincie Kosovo in de tang, wat leidde tot een bommencampagne van de Navo tegen Servië. Eerder hadden de Verenigde Naties geprobeerd Servië murw te krijgen met een economische boycot die de handel met het buitenland helemaal lam legde; het land werd ook uitgesloten uit alle internationale organisaties.

Na het vertrek van Milosevic gingen de deuren van de VN en van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa weer open voor Servië. Ook de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds knoopten weer relaties aan.

Met de hulp van die instellingen werd de Servische economie de voorbije jaren weer op gang getrokken. De privatisering van staatsbedrijven heeft de staatskas met bijna 1,7 miljard euro gespekt. Ongeveer één miljard euro is afkomstig van buitenlandse investeerders.

Servië staat voor een investeringsboom, zegt Jasna Matic, een medewerker van het Ontwikkelingsprogramma van de VN (UNDP). Volgend jaar wordt een knaller: dan gaan de resterende overheidsbedrijven onder de hamer.

Maar de overgang naar de vrijemarkteconomie is een pijnlijk proces. Bijna 30 procent van de actieve bevolking zit zonder werk. De nodige mentaliteitsverandering laat op zich wachten. De Serviërs zijn er tijdens het communistische regime decennialang aan gewend geraakt dat de staat alles voor hen deed, zegt Bozidar Djelic, de eerste Servische minister van Financiën van het post-Milosevictijdperk. Veel mensen beseffen maar moeizaam dat ze nu zelf verantwoordelijk zijn voor hun lot.

De verlamming is niet totaal. Kleine bedrijven floreren. Vorig jaar openden zowat 10.000 vakmensen nieuwe winkels in Belgrado. De kamer van koophandel van de hoofdstad had het over een wonder. Het gemiddelde maandloon, dat tijdens het bewind van Milosevic terugviel tot iets meer dan 40 euro, is alweer gestegen tot 170 euro. Veel is het nog altijd niet, maar het is toch vier keer meer, vindt Brkic. In 2000 moest je 4,5 maandlonen uitgeven voor een koelkast, nu is één maand werken genoeg.

Veel mensen blijven teleurgesteld, waarschuwt Markovic. Ze hadden verwacht dat het herstel nog veel sneller zou gaan en dat ze weer zouden kunnen aanknopen met het aangename leventje van voor Milosevic. Maar de dingen kunnen niet van vandaag op morgen veranderen na een decennium van verwoestingen. (PD/ADR)