"Servische mediawet leidt tot censuur"

De wet werd vorige week haastig door het Servische parlement gejaagd zonder publiek debat. Hij voorziet boetes van duizenden euro’s voor media en journalisten die beschuldigd worden van beledigingen, foute informatie of smaad.

De overheid beweert met de nieuwe wet “orde te willen scheppen in het chaotische medialandschap en het vermoeden van onschuld en de anonimiteit van minderjarigen te willen beschermen.”

Zelfcensuur

De boetes die uitgevaardigd worden zouden overeenkomen met een week aan advertentie-inkomsten en een dag advertentie-inkomsten voor audiovisuele media.
“Dat kan oplopen tot honderd miljoen dinar (1 miljoen euro) als bijvoorbeeld een journalist van TV Pink, het tweede grootste tv-station, de beledigingen citeert die de politieke tegenstanders in het parlement elkaar naar het hoofd werpen”, zegt Dragan Bujovic, de hoofdredacteur van de oudste krant in Servië, Politika. “Of tot 400.000 euro als een krant schrijft dat een minister een bevriend bedrijf een opdracht heeft bezorgd zonder openbare aanbesteding, maar als die minister niet veroordeeld wordt in de rechtbank.”

Milosevic

Bujosevic herinnert zich nog heel goed zijn tijd als redacteur voor de Dnevni Telegraf, een krant die zich kantte tegen het regime van Slobodan Milosevic in de jaren negentig. De eigenaar van die krant werd vermoord in 1999. Het regime van Milosevic was berucht om de oppressie tegenover de media die de oorlog tegen Bosnië, Kroatië en Kosovo niet steunden. Een wet uit 1998 legde grote boetes op en dwong verschillende oppositiekranten tot sluiting, waaronder de Dnevni Telegraf.

Voor veel journalisten heeft de nieuwe wet die deze week goedgekeurd is veel weg van de draconische maatregelen van Milosevic. Ook de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) waarschuwde de Servische overheid dat de “boetes te hoog zijn voor de Servische context en kunnen leiden tot zelfcensuur en de sluiting van mediabedrijven.”

De twee journalistenverenigingen in Servië vinden de wet anti-Europees en antidemocratisch, in een land dat hoopt op een toekomstig EU-lidmaatschap. Ljiljana Smajlovic van de Vereniging van Servische Journalisten vindt bovendien dat moet onderzocht worden of de wet niet strijdig is met de grondwet, die vrijheid van meningsuiting en de persvrijheid vooropstelt.

Tabloids

Toch zijn veel krantenlezers ook blij met de nieuwe wet. “Ik was de schreeuwerige krantenkoppen beu die ik elke keer tegenkwam in de kiosk”, zegt krantenlezer Ivana Djokovic. “Ministers werden ofwel uitgemaakt voor ‘dief’ ofwel voor ‘bastaard’. Van sommige voorpagina’s werd je gewoon ziek, zoals foto’s van verminkte lichamen of incestverhalen met alle degoutante details. Als ze dat allemaal deden voor meer marktaandeel, is het hoog tijd dat er iets aan gedaan wordt.”

Van heel voormalig Joegoslavië heeft Servië nu de hoogste boetes. In Kroatië is de boete ongeveer 90.000 euro voor media die de waardigheid van minderjarigen schenden en 10.000 euro voor smaad. In Macedonië is het maximum voor smaad amper 4.000 euro voor tv-zenders en 1.900 euro voor kranten. Ook Bosnië-Herzegovina heeft een wet tegen smaad, maar die voorziet geen straffen. De media of journalisten moeten wel het slachtoffer schadeloos stellen tot een maximum van 4.500 euro.