Showdown Obama–Netanyahu komt dichterbij (analyse)

Obama is voorstander van de spoedige oprichting van een Palestijnse staat naast Israël. Samen met zijn Buitenlandminister Hillary Clinton en zijn speciale gezant voor het Midden-Oosten George Mitchell werkt hij daar systematisch naar toe.
Alles wijst erop dat Netanyahu tegen de tweestatenoplossing is, al hoedt hij zich ervoor dat met zoveel woorden te zeggen. De Israëlische premier argumenteert dat hij eerst werk wil maken van “economische vrede” met de Palestijnen. De vragen die betrekking hebben op de staatkundige toekomst van de Palestijnen, zouden pas – veel – later aan bod kunnen komen.

Hardere discussie onvermijdelijk

Tot hiertoe heeft dat meningsverschil nog niet tot een open krachtmeting geleid. Netanyahu is tenslotte nog maar sinds 31 maart aan de macht. Maar in mei lijkt een hardere discussie onvermijdelijk. 
Obama krijgt ook constant de argumenten van de medestanders van de Palestijnen te horen. Hij ontving de voorbije week de Jordaanse koning Abdullah in het Witte Huis en heeft in mei en juni ook de Palestijnse leider Mahmoud Abbas en de Egyptische president Hosni Mubarak uitgenodigd. Zijn speciale gezant Mitchell heeft net een derde ronde van “luisterbezoeken” in het Midden-Oosten afgerond.
In de Arabische wereld groeit het ongeduld over al dat luisteren. Commentatoren vinden dat Obama eindelijk iets moet gaan ondernemen om de tweestatenoplossing dichterbij te brengen. Tegelijk groeit in de VS het onbehagen over de manier waarop Israël Amerikaanse eisen over concrete punten gewoon naast zich neerlegt. Israël weigert met name in te gaan op de dringende vraag van Buitenlandminister Hillary Clinton om op te houden met de afbraak van Palestijnse huizen in Jeruzalem en op de aanmaning van de invloedrijke senator John Kerry om het transport van bouwmateriaal toe te laten naar de Gazastrook.    

Einde van de onvoorwaardelijke steun

Tijdens de korte persconferentie die Obama dinsdag (21 april) met de Jordaanse koning Abdullah hield, gaf de Amerikaanse president al aan dat hij de druk op Netanyahu spoedig kan beginnen op te voeren. “Ik geef toe dat we niet eeuwig kunnen praten”, verklaarde Obama. “Op een gegeven ogenblik moeten er stappen gezet worden zodat de mensen vooruitgang zien. Dat is iets dat we de komende maanden verwachten.”
Obama gaf zelfs aan dat hij de aanzienlijke Amerikaanse steun aan Israël eventueel wil koppelen aan de Israëlische houding in het vredesproces. “De VS moeten de voorwaarden en de atmosfeer scheppen en de hulp leveren die de totstandkoming van een vredesakkoord in de hand werken”, zei de president.
Nu is er helemaal geen band tussen de Amerikaanse steun en het beleid dat Israël tegenover de Palestijnen voert. Israël bouwt bijvoorbeeld met Amerikaans geld nieuwe nederzettingen in de Palestijnse gebieden, en financiert dan de bescherming van de kolonisten tegen het Palestijnse verzet. De Amerikaanse hulp aan de Palestijnse Autoriteit is wel afhankelijk van hoe die overheid het ervan afbrengt.

Primeur

Een open confrontatie tussen Obama en Netanyahu zou een primeur zijn. De afgelopen 16 jaar gingen Washington en Tel Aviv nooit ernstig in de clinch over het vredesproces of over andere belangrijke onderwerpen. Israëlische regeringsleiders konden altijd rekenen op veel steun in het Witte Huis en in het Amerikaanse parlement.
Daar lijkt intussen verandering in gekomen. In februari diende de Democratische volksvertegenwoordiger William Delahunt een ontwerpresolutie in waarin een tweestatenoplossing wordt aangemoedigd. Intussen hebben al 101 parlementsleden die tekst ondertekend.
Obama, Clinton en Mitchell genieten veel steun in het Amerikaans parlement, bij de bevolking en zelfs in de Joodse gemeenschap in de VS. In die gemeenschap ontstaan steeds meer organisaties die sterk de nadruk leggen op vredespolitiek.
“Ik neem aan dat Netanyahu erop rekent dat de Amerikaanse organisaties die het voor Israël opnemen, zich achter hem zullen scharen en niet achter Obama”, zegt  M.J. Rosenberg, van het Israel Policy Forum, een van die groepen. “Maar hij vergist zich.”