"In Sierra Leone maken ze maar een heel klein sneetje" (interview)

Gbujama deed haar uitspraak tien jaar geleden als minister van Toerisme en Cultuur. In Sierra Leone is ongeveer negentig procent van de vrouwen besneden als onderdeel van de initiatierite van de Bondo’s. De vrouwengenootschappen spelen een belangrijke sociale en culturele rol bij de overleving van kennis en vaardigheden. De vrouwenbesnijdenis, ook wel genitale verminking genoemd, is echter een pijnlijke ingreep die meestal wordt uitgevoerd zonder verdoving en die later tot medische complicaties kan leiden.
IPS: Uw verklaring over het dichtnaaien van de monden die kritiek hadden op de Bondo’s werd geïnterpreteerd als een steunbetuiging aan vrouwenbesnijdenis. Hoe denkt u daar 10 jaar later over ?
Shirley Yeama Gbujama (SG): (lacht). Dat was toen ik minister was van Toerisme en Cultuur, met de nadruk op Cultuur. De Bondo’s zijn een deel van onze cultuur. De campagne van toen tegen vrouwenbesnijdenis zette heel wat kwaad bloed bij de leden van de Bondo’s. Het was de eerste keer dat de kranten uitgebreid berichtten over de intieme delen van de vrouw. We vonden dat heel vernederend. Ik stond toen aan de kant van die vrouwen en zei “Kijk eens, waarom blijven jullie doorbomen over ons en onze genitaliën. Dat kan toch niet ?”
IPS: Dus met uw verklaring wilde u de cultuur van de Bondo’s verdedigen ?
SG: Het ging niet zozeer over de cultuur van de Bondo’s, maar over privacy. We hadden niet de gewoonte over zulke zaken vrijuit te babbelen.
IPS: En hoe staat u nu tegen vrouwenbesnijdenis ?
SG: Misschien zijn we nu op het punt aanbeland waar de mensen er genoeg van hebben. Daarom stel ik voor te wachten tot iemand zelf kan beslissen om lid te worden van een genootschap. Maar anderzijds – ik zeg het niet graag, maar omdat de hele wereld er nu over praat, zeg ik het toch – zijn er vrouwen die op jonge leeftijd nooit besneden werden en op latere leeftijd problemen krijgen met hun, jeweetwel, (genitaliën, nvdr). Ze gaan dan alsnog naar de dokter om te vragen besneden te worden.
Een ander ding is dat de vrouwenbesnijdenis in Sierra Leone niet zo erg is als in andere landen van de wereld. In sommige landen hollen ze je bijna uit ! In Sierra Leone snijden ze een stukje weg en dat levert geen echte problemen om. Wat ze doen in andere landen is echt gevaarlijk. Ik stel voor dat in de huidige context de mensen zelf hun beslissing moeten nemen. Zo denk ik erover.
IPS: U pleit dus voor een minimumleeftijd voor genitale verminking ?
SG: Precies.
IPS: En als er zo’n minimumleeftijd komt, hoe wilt u die regel laten naleven ?
SG: Door sensibilisering.
IPS: Wat zegt u op de kritiek dat genitale verminking verboden moet worden omwille van medische complicaties ?
SG: Je kan het doen op zo’n manier dat er geen neveneffecten zijn en op andere manieren volgen een heleboel problemen. Het hangt dus af van de manier waarop de operatie wordt uitgevoerd.
IPS: Wanneer een vrouwelijke kandidate zich openlijk uitspreekt tegen genitale verminking, hoe zou dat dan haar verkiezingskansen beïnvloeden ? (Sierra Leone trekt zaterdag naar de stembus, nvdr)
SG: Dat hangt ervan af waar. Wanneer het gaat om een kiesdistrict op het platteland kan dat voor problemen zorgen. Niet omdat ze wakker liggen van wat er met de vrouw gebeurt, maar omdat sommige mensen daar hun beroep van hebben gemaakt. Die gaan zeggen: “Ho maar, als we hiermee ophouden, wat ga ik dan doen ?”
IPS: U zegt dus dat de kandidaten tegenstand mogen verwachten om economische redenen eerder dan omwille van het behoud van de traditie ?
SG: Ik denk dat de tegenstand eerder economisch dan cultureel is.
IPS: Wat zou uw advies zijn voor een kandidate die campagne voert tegen genitale verminking in erg traditionele gebieden, of daar waar veel mensen er hun brood mee verdienen ?
SG: Ik denk niet dat er kandidaten zijn die specifiek tegen dit onderwerp campagne hebben gevoerd. Ze zijn erg stil hierover.
IPS: Vindt u dat vrouwelijke parlementsleden het voortouw moeten nemen in de campagne tegen vrouwenbesnijdenis ?
SG: Ik denk dat de parlementsleden eerst de temperatuur moeten gaan nemen in hun kiesdistrict voor ze hiertegen iets ondernemen. We mogen niet denken dat we iets moeten doen omdat de hele wereld erover praat. Laat ons eerst eens kijken wat de vrouwen hier willen doen en waarom ze dat willen doen. Een van de redenen waarom men ooit met besnijdenis is begonnen was om de promiscuïteit in te dijken. Om ervoor te zorgen dat jonge meisjes minder werden lastiggevallen.
IPS: Vindt u het jammer dat er maar zo weinig vrouwen kandidaat zijn voor het volgende parlement ? (slechts 64 van de 566 kandidaten zijn vrouwen, nvdr)
SG: Ik had op meer gehoopt omdat we zoveel hebben gedaan met de 50/50 Group. Het lage aantal was een teleurstelling.
IPS: Kan u uitleggen wat de 50/50 Group precies is ?
SG: De 50/50 Group wil vrouwen ervan overtuigen dat ze meetellen in de politiek en dat ze 50 procent kunnen uitmaken van de politieke arena. De groep werd opgericht met steun van het Britse consulaat en vrienden uit de Verenigde Staten.
IPS: Hoe kunnen vrouwen een meer actieve rol krijgen in de samenleving en de politiek van Sierra Leone ?
SG: In de eerste plaats moeten ze in het parlement zitten. Ten tweede ook in de regering. Ze moeten ook enkele strategische posities bezetten, zoals in de Nationale Kiescommissie. Die wordt God zij dank geleid door een vrouw (Christiana Thorpe, nvdr). Onderwijs voor meisjes is een must en we versterken de rol van de vrouw ook door microkredieten.