Sierra Leoners eisen inspraak in nieuwe mijnbouwetgeving

Sierra Leone, dat naast diamanten ook goud, titaniumdioxide en bauxiet bovenhaalt, zette vorige maand een presidentiële werkgroep op om het mijnbouwbeleid te herzien. De bedoeling is toekomstige conflicten over de bodemschatten te vermijden.
De bestaande wetgeving verplicht de exporteurs van diamanten drie procent van hun opbrengst aan de regering af te dragen. Amper een vierde van die taks komt via overheidsinvesteringen en de betaling van pachtsommen terecht in de dorpen waar de diamantmijnen zich bevinden. De betrokken gemeenschappen vinden dat veel te weinig. Mijnbouwbedrijven zelf worden nauwelijks verplicht aandacht te besteden aan de sociale en ecologische gevolgen van hun activiteiten. Ook dat is een doorn in het oog van de omwonenden.
Onrust in Kono
In december 2007 leidde die toestand tot onrust in Kono, een regio in het oosten van het land waar het bedrijf Koidu Holdings, een dochterorganisatie van de transnationale mijnbouwonderneming BSG Resources met zetel op Guernsey, diamanten bovenhaalt. Koidu had de hervestiging beloofd van honderden mensen die moesten verhuizen om plaats te maken voor de mijnbouw. Maar dat gebeurde tergend langzaam. De plaatselijke bevolking had ook last van de zware dynamietexplosies in de ondergrondse mijngangen.
Bij confrontaties tussen dorpelingen en medewerkers van het mijnbouwbedrijf vielen twee doden en een groot aantal gewonden. De regering moest de activiteiten van Koidu stilleggen. Ze zijn tot op vandaag niet hervat.
Een herwerking van de mijnbouwwetgeving moet dergelijke conflicten in de toekomst verhinderen, zegt Sanu, de woordvoerder van het ministerie van Mijnbouw. “De regering denkt in de eerste plaats aan het belang van de mensen, vooral de bewoners van de mijnbouwgebieden.”

Te weinig inspraak

Leslie Mboka, de voorzitter van de Sierra Leoonse Campagne voor Eerlijke Mijnbouw, is niet overtuigd. “De presidentiële werkgroep houdt geen rekening met de opvattingen van de betrokken gemeenschappen en de bezorgdheden van de organisaties die een oogje in het zeil houden. De belangen van de landeigenaars, de correcte betaling van royalty’s, de naleving van pachtovereenkomsten, de verantwoordelijkheid van de bedrijven, het zijn allemaal onderwerpen die aandacht moeten krijgen.”
“De werkgroep moet alle mijnbouwcontracten openbaar maken en ervoor zorgen dat de bedrijven de zorg voor het milieu ernstig nemen”, vindt Theophilus Gbenda, de voorzitter van de Vereniging van Journalisten in de Mijnbouwsector, een andere waakhond. Sommige mijnbouwbedrijven genieten bijvoorbeeld belangrijke belastingvoordelen, waar niemand buiten de regering het fijne van weet. Sierra Rutile, de grootste exploitant van de titaniumdioxidevoorraden in het zuiden van het land, moet bijvoorbeeld tot 2014 geen belastingen betalen. Dat kwam enkel aan het licht door een gelekte memo.
Gbenda dringt ook aan op meer inspraak. Momenteel zetelen er maar drie niet-gouvernementele organisaties in de presidentiële werkgroep. Een daarvan, de Het Netwerk voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling, klaagt ook dat het nauwelijks gehoor krijgt voor zijn standpunten.
Het is nog niet duidelijk wanneer de werkgroep klaar wil zijn met haar taak. De Sierra Leoonse ngo’s willen dat de onderhandelingen over nieuwe mijnbouwcontracten worden opgeschort tot alle nodige aanpassingen aan de bestaande wetgeving onderzocht zijn en het verslag van de werkgroep gepubliceerd is.
Mijnbouwondernemingen en exporteurs zijn niet opgezet met de plannen om de wetgeving aan te passen. Ze vrezen dat hun winst zal verminderen.