Slim, gegeerd, gevreesd

Chinese studenten in België

Je ziet ze steeds vaker, Chinese slimme koppen in Vlaamse aula’s en laboratoria. Vlaanderen investeert in oosters talent, maar ziet het ook snel weer met de noorderzon vertrekken, mét westerse academische bagage. Kennisdiefstal, of zit er voor ons meer in die vluchtige passanten? MO* ging op zoek naar de echte winnaars en verliezers.

  • Bart Lasuy Tan Zhijun (28): persoonlijke band Bart Lasuy
  • Bart Lasuy Kunpeng Zheng (26): poort naar Europa Bart Lasuy
  • Bart Lasuy Cheng Liu (25): in Europa is cultuur Bart Lasuy
  • Bart Lasuy Peng Fan (32): Bikkelharde concurrentie Bart Lasuy

Afhaalchinees, gokchinees, wokchinees. Drie generaties lang zijn ze al in België, maar het regent clichés over Chinese migranten. Minder bekend is het fenomeen van Chinese studenten, een steeds grotere groep binnen de Aziatische nieuwkomers. China zond op dit moment al meer studenten naar het buitenland dan welk ander land ter wereld ook.

‘De eerste lichting werd door de overheid uitgezonden. Vanaf midden jaren tachtig, als China’s economische groei stilaan op gang komt, zie je almaar meer Chinezen op eigen houtje hierheen komen. De opkomende middenklasse heeft immers meer middelen om peperdure buitenlandse studies voor haar kinderen te betalen’, vertelt Ching Lin Pang, zelf kind van de Chinese diaspora en antropologe aan de KU Leuven.

‘De opleidingskoorts van die generatie werd geïnspireerd door het verhaal van helden als Chai Ling, een studentenleidster van de Tiananmen opstand in 1989: door hard te studeren en te werken kan je alles bereiken’, legt Pang verder uit.

In de nasleep van Tiananmen gooit China het over een andere boeg. Dromend van de wereldtop in het onderwijs, zet de overheid haar zinnen op modernisering en openheid. Een nieuw beleid diende buitenlandse studie te ondersteunen, terugkeer aan te moedigen en bewegingsvrijheid te garanderen. De overheidsuitgaven voor onderwijs gingen sindsdien spectaculair de hoogte in, dit jaar tot zelfs vier procent van het bruto nationaal product.

De overheidsdruk op universiteiten om te excelleren werd opgevoerd, alsook de druk op de studenten om opgemerkt te worden in een alsmaar groeiende vijver van hoogopgeleiden. ‘De opleidingsmarkt barst uit haar voegen’, aldus Pang.

Een buitenlands diploma betekende in China ooit een toegangsbewijs tot de arbeidsmarkt. ‘Nu is dat geen garantie op een mooie toekomst meer’, legt Pang uit. ‘Enkel een prestigieus – en bijna onbetaalbaar – Oxford-, Harvard- of MIT-diploma biedt absolute zekerheid op de Chinese arbeidsmarkt.’

Pakweg twintig jaar geleden sprak vooral de VS tot de verbeelding. De taal, de topscholen, de grote vraag naar hoogopgeleiden – migratie wordt door het beleid gezien als een talentenjacht – werken als een magneet op Chinese studenten.

‘9/11 is een keerpunt. De striktere grenscontroles maakten het voor buitenlandse studenten moeilijker om in het land van de American dream binnen te raken, waardoor Europa een populairdere bestemming werd’, legt Pang uit.

Nu ongelijkheid in China steeds meer de kop opsteekt, worden Chinezen nieuwsgierig naar het Europese model van cultuurbeleving en sociale zekerheid. Volgens Ann Heirman, hoogleraar sinologie aan de Ugent, willen Chinezen hun ideaalbeeld van het Europese systeem uit de schoolboeken concreet maken.

‘Brussel is het hart van de EU en België is de poort naar de rest van Europa’, geeft doctorerend ingenieur Kunpeng Zheng (26) als reden voor zijn keuze. Ook het lage inschrijvingsgeld is heel aantrekkelijk. Tan Zhijun (28), ook ingenieur en doctoraalstudent, belandde hier via de beurs voor ontwikkelingslanden (BOF). ‘Mijn familie is van bescheiden komaf. Het was voor hen onmogelijk mijn buitenlandse avontuur financieel te ondersteunen.’

Maar voor een maatschappij die permanent focust op resultaat en prestige zijn vooral de ranglijsten van universiteiten doorslaggevend. ‘Eigenlijk weet niemand precies waar Gent ligt. Het is gewoon een naam die hoog op de gerenommeerde Shanghai-ranglijst staat’, vertelt Mao Xi (35), doctoraalstudente in de journalistiek.

Verbroederen met de vijand?

België, het beloofde land? Chinese studenten aan het woord

Mao Xi (35): ‘Ik vind het moeilijk hier op te boksen tegen vooroordelen over China. ‘China is een dictatuur! Er is geen vrijheid! Chinezen worden dom gehouden door hun regering.’ Westerse media zijn even onvrij. Onze regering controleert misschien het nieuws, maar bij jullie zijn het de reclamebedrijven.’

Kunpeng Zheng (26): ‘Vlamingen zijn individualistisch maar geduldig. Jullie geduld komt vanuit rust in het hart. In China moet je als je jong bent voor alles knokken.’

Peng Fan (32): ‘Wij bereiken meer in ons leven dan jullie, maar hebben geen tijd om het echt te leven. Jullie genieten, maar stagneren. Het is niet dat wij in China zo willen leven, maar we hebben gewoon geen keuze. Het is hard werken of niet werken.’

Tan Zhijun (28): ‘Tijdens de opstandvan Tiananmen was de Chinese regering een maand lang de controle kwijt en alles liep in het honderd. Dat België zo goed bleef draaien zonder regering, dat is echt bewonderenswaardig. Het is een voorbeeld voor China en de rest van de wereld.’

De Staatsveiligheid houdt de instroom van Chinese studenten strikt in de gaten. Vlaamse universiteiten voelen zich nochtans niet in het minst bedreigd. Hun rekruteringstactieken worden zelfs steeds proactiever. Pionier Groep T ondertekende intussen al meer dan dertig samenwerkingsakkoorden met Chinese universiteiten, de KU Leuven twaalf en de Universiteit Gent drieëndertig.

Gerald Segel, auteur van Does China matter?, ziet partnerschappen tussen Europa en China als een wanhopige poging om China, de vijand, te vriend te houden. Universiteiten bekijken het anders. ‘Als kennisinstituten zijn universiteiten belangrijk voor ons imago in China’, zegt Bart Hendrickx, hoofd academische diplomatie aan de KU Leuven.

‘Bij het rekruteren nemen we de touwtjes nu meer in eigen handen’, aldus Hendrickx. ‘Dat vergt veel energie, maar geeft ons meer controle over de kwaliteit van de instroom.’ Zorgvuldige selecties in de meest prestigieuze universiteiten in China moeten die kwaliteit op korte termijn garanderen.

Kwaliteit betekent ook duurzame samenwerking op lange termijn. Zowel in Leuven als Gent zoeken ze daarom toenadering tot hun Chinese alumni. In China verloopt alles immers via mond-tot-mondreclame. Alumni worden ingezet als ambassadeurs met als doel duurzame structurele samenwerking op poten te zetten.

Ondanks alle investeringen missen we toch de boot, zegt Heirman. ‘Het is een positief teken dat twee van onze universiteiten hoog in de Chinese ranglijsten staan. Maar ons onderwijs is lang niet flexibel genoeg voor buitenlandse studenten.’

Financiënstudent Peng Fan (32) zit met dezelfde frustratie: ‘Als Vlaanderen zoveel moeite doet om de kwaliteit van zijn onderwijs in China te promoten, waarom maakt het het ons dan zo moeilijk om ons verblijf hier te verlengen?’

Aziatische slimme koppen zijn nochtans gegeerd door Belgische ondernemers en professoren. Chinese studenten hebben er ook niets op tegen hier te blijven. Je wordt er niet rijk van, maar het leven dobbert in een prettig tempo voorbij en het sociaal opvangnet biedt zekerheid in onzekere tijden.

Peng Fan en Mao Xi hoeven zich geen zorgen te maken. Beiden hebben hun diploma nog niet op zak maar kregen al verschillende werkaanbiedingen in België. De keuze is voor hen dan ook snel gemaakt. ‘Je verdient misschien meer in China, maar de concurrentie binnen de hoogopgeleide elite is bikkelhard’, legt Peng uit.

Maar waarom zou je in een oud continent in crisis blijven, terwijl het je vaderland steeds meer voor de wind gaat? Mao Xi verklaart het als volgt: ‘Voor ons is die crisis eigenlijk een kans. De Europese markt droogt stilaan op. Bedrijven zoeken alternatieven, door mee te reizen op de Chinese groeitrein. Daarvoor hebben ze mensen nodig die China door en door kennen.’

Een redenering die ook Wim Polet, hoofd van het internationale kantoor van Groep T, uit zijn ervaring in de Belgische kmo-wereld kan bevestigen: ‘De interesse bij bedrijven met vestigingen in China is groot. Onze Chinese ingenieurs zijn gegeerd omdat ze én gekwalificeerd zijn én vertrouwd zijn met zowel de Chinese als de Belgische bedrijfscultuur.’

Mao Xi en Peng Fan zijn hoe langer hoe meer een uitzondering. Steeds meer Chinezen keren na het afstuderen terug naar hun land. Ching Lin Pang: ‘Tot vijf à zes jaar geleden probeerde iedereen in het Westen te blijven. Nu China meer kansen te bieden heeft, liggen de kaarten anders.’

Er zit ook een politiek staartje aan dat economische verhaal. Tot voor kort waren de gevolgen van de academische exodus voor China dramatisch. Van de 1,06 miljoen Chinezen die tussen 1978 en 2007 in het buitenland studeerden keerden er amper 275.000 terug, berekende de Chinese Academie voor Sociale Wetenschappen. Volgens analisten de ergste braindrain in de wereldgeschiedenis.

‘Vier jaar geleden kwam China daarom op de proppen met een plan om terugkeer aan te moedigen’, zegt Ching Lin Pang. ‘Al wie met een beurs van de overheid in het buitenland studeert, moet verplicht terugkeren of het volledige beursgeld terugbetalen. Allerlei privileges moeten hen bovendien naar de Chinese arbeidsmarkt en weg van het Westen lokken. Salarissen van 8.000 euro per maand, een fortuin in China, zijn geen uitzondering.’

Sinds 2008 keren meer en meer studenten terug. Volgens cijfers van de Chinese ambassade is het aantal teruggekeerden uit het Westen sindsdien meer dan verdrievoudigd. ‘Zeeschildpadden’ (haigui) worden ze in de volksmond genoemd, wat in het Chinees klinkt als ‘zij die van overzee zijn teruggekeerd’. Een welkome aanwinst in China’s strijd om talent die in de huidige economische stroomversnelling almaar intenser wordt.

Omgekeerde braindrain

Critici maken zich nu zorgen over een omgekeerde braindrain: het afvloeien van westerse kennis naar het Oosten. ‘Vlaanderen investeert zoveel in de opleiding van buitenlandse studenten, maar slechts een minderheid stroomt door naar onze arbeidsmarkt, terwijl ze voor knelpuntberoepen nochtans welkom zijn’, merkt Hendrickx op.

Het proactieve rekruteringsbeleid van Vlaamse universiteiten in China wordt vaak scheef bekeken als een toegeving aan het Chinese machtsspel. Ann Heirman verzet zich tegen dit pessimisme: ‘Er zijn altijd profiteurs, maar het verhaal is veel complexer dan het idee van een oud continent in crisis dat zich laat bestelen. Het is een verhaal van geven en nemen.’

Chinezen in cijfers

In 2011 telde China 31.046.735 studenten. Daarvan gingen 339.700 jongeren naar het buitenland. De Chinese overheid sponsorde 12.800 van hen en maar liefst 314.800 studenten bestreden hun eigen onkosten.

In België studeren 10.744 buitenlanders in het hoger onderwijs, van wie 2.500 Chinezen. Chinezen vormen, na Nederlanders, de grootste groep. De KU Leuven telde het voorbije academiejaar 497 Chinese studenten. Een stijging van 25% in de laatste vijf jaar. De Universiteit Gent telt er 297.
Bronnen: Un Data, Unesco, Government of Australia, Flamenco vzw, KU Leuven, Universiteit Gent

Return on investment. Een begrip dat het verschil maakt tussen winnaars en verliezers. Welke prijs betalen China en Vlaanderen voor hun academische samenwerking? Het antwoord op deze vraag is allesbehalve eenduidig.

China wint, want steeds meer Chinese studenten keren naar hun land terug. Een nieuwe bron van intellectueel kapitaal dat de economische motor van het land draaiende kan houden.

Vlaanderen wint, want zij die blijven, nog steeds een op vijf op wereldschaal, vormen een aanwinst voor de arbeidsmarkt. De teruggekeerden maken deel uit van een netwerk van ambassadeurs dat het imago van Vlaanderen in China mee bepaalt.

Het verhaal van de Chinese studenten in Vlaanderen heeft dus meer dan één gezicht. Het staat vast dat Chinese studenten hier een indruk opdoen die ze vroeg of laat mee naar huis nemen en delen. ‘Als ik ooit in China een bedrijf sticht, dan is België het eerste land waarmee ik zou samenwerken. Ik ken het hier, heb er een persoonlijke band mee’, zegt Tan Zhijun. Precies die band willen universiteiten koesteren. Het zou weleens de hoeksteen kunnen zijn van een toekomstige structurele samenwerking met China.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.