Sluipende “dollarisering” doet arme Zimbabwanen pijn

Lynette Sarimana prijst zich gelukkig. Ze werkt voor een boekhoudkantoor in Harare en krijgt haar loon in benzinebonnen. “Die kunnen we ruilen voor levensmiddelen.” Ruilhandel lijkt een grote stap terug in de tijd, maar in een land dat vorig jaar in juli officieel meldde dat de inflatie 231 miljoen percent bedroeg, is het een manier om te overleven.
Wie nog dingen wil kopen in Zimbabwe, moet over dollars of Zuid-Afrikaanse rand beschikken. “De meeste handelaars accepteren geen Zimbabwaanse munt meer”, concludeerde de internationale koepel van niet-gouvernementele organisaties Civicus onlangs in een rapport. “Ze verkopen hun waren tegen dollar of rand, wat zelfs de prijzen van alledaagse levensmiddelen, water, brandstof en medicijnen de hoogte injaagt. Gewone mensen kunnen die verbruiksgoederen niet meer betalen.” Zelfs de huur, telefoonkaarten, busritten en ziekenhuisbezoeken worden steeds meer afgerekend in dollar of rand.

Feitelijke munthervorming

Tot vorig jaar mocht er in Zimbabwe niets verkocht worden tegen vreemde munt. Maar de overheid versoepelde het verbod geleidelijk, tot de Nationale Bank in november vorig jaar bepaalde winkels expliciet de toelating gaf in vreemde munt te werken. Twee maanden eerder waren er ook al officiële wisselkantoren opgezet om de overheid mee te laten verdienen aan de steeds grotere deviezenstromen die in Zimbabwe circuleerden.
“Een groot deel van de Zimbabwaanse economie is op een inofficiële manier gedollariseerd”, zegt Martin Tarusenga, een econoom uit Harare. “De dollar is de feitelijke Zimbabwaanse munt geworden, samen met de rand.”
Dat is een groot probleem, want volgens de Zimbabwaanse vakbondskoepel ZCTU krijgt 90 procent van de Zimbabwaanse werknemers zijn loon nog altijd in Zimbabwaanse dollar. Een Zimbabwaanse leraar krijgt deze maand 23.000 miljard Zimbabwaanse dollar, omgerekend ongeveer 35 euro, zegt Hopewell Gumbo, een medewerker van de Zimbabwaanse Coalitie rond Schuldenlast en Ontwikkeling (ZIMCODD). Daarmee kan je in Zimbabwe tegenwoordig maar enkele zakken maïsmeel kopen, het belangrijkste ingrediënt in de plaatselijke keuken.
Wie geen verwanten in het buitenland heeft, staat voor een hopeloze strijd. Volgens de Global Poverty Research Group (GPRG), een Britse onderzoeksgroep, is de helft van de Zimbabwanen afhankelijk van geld en voedsel dat emigranten naar huis sturen.

Volledige overstap

De ZCTU wil dat alle lonen voortaan in dollar worden uitbetaald. Lovemore Matombo, de voorzitter van de vakbondskoepel, heeft zijn leden opgeroepen die eis naar voren te schuiven bij elke toekomstige loononderhandeling. Hij heeft met stakingen gedreigd als de werkgevers weigeren.
Experts als Gumbo vrezen dat het vasthouden aan lonen in Zimbabwaanse dollar de migratie in de hand zal werken, de corruptie zal doen toenemen en nog een groter deel van de Zimbabwaanse economie in de illegaliteit zal duwen. “De openbare diensten zullen nog verder aftakelen. En de begroting voor volgend jaar is nu al een nachtmerrie.”
De Zimbabwaanse ondernemers zien een algemene overstap naar de dollar wel zitten. De Nationale Kamer van Koophandel (ZNCC) pleit voor een volledige dollarisering van de Zimbabwaanse economie. Voorzitter Obert Sibanda gelooft dat die maatregel de economie kan doen herleven. “Alle bedrijven zouden de toelating moeten krijgen om zaken te doen in dollar. Dat zou de productie in belangrijke mate stimuleren.”