‘Sociaal circus’ zet jongeren op het juiste spoor

De niet-gouvernementele organisatie Crescer e Viver gebruikt de magie van de ring om jongeren uit de wereld van drugs en geweld te halen. De circustent is te vinden op een verlaten terrein, Praça Once, aan de rand van Rio de Janeiro, omringd door heuvels met huizen die kenmerkend zijn voor de Braziliaanse sloppenwijken, de favelas.

Coördinator Junior Perim legt uit dat de groep het circus gebruikt als een manier om de jongeren tussen 7 en 24 jaar oud te leren hun lichaam te gebruiken, maar ook als sociaal middel. Een “sociaal circus” noemt hij het. De expressiemethoden van het circus worden gebruikt als onderwijsmiddel, voor persoonlijke ontwikkeling en om aan de creativiteit en het innerlijke leven van de jongeren te bouwen.

Autopoetser

Voor Dijefferson da Silva, nu een van de beste trapezeartiesten van het circus, was het leven niet gemakkelijk. Hij waste auto’s op de parkeerplaats waar nu het circus staat. Bij andere circusscholen werd hij afgewezen omdat hij te dik is - hoewel hij elegant oogt. Zijn overwicht vormt weliswaar een hindernis bij het bewegingen, maar het helpt hem wel bij het houden van balans tijdens trapezeacts.

“Ik ben een circusartiest”, zegt hij me trots. Een grote stap vooruit vergeleken met zijn leven als autopoetser, waarbij hij dagelijks te maken had met de gevaren van de straat, voegt hij eraan toe.

“Tegen een jongere op de trapeze kun je zeggen: kijk, je kunt de wereld anders zien. Dus kun je de wereld ook veranderen”, zegt Perim. En het is een andere wereld, voor jongeren die zonder perspectieven in het leven geboren worden. Kinderen en tieners die gewend zijn aan geweld, misdaad en familieproblemen.

Perim was zelf vroeger kippenslachter in een pluimveeverwerkingsfabriek. Veel van zijn leerlingen stroomden door naar internationale circussen of de Nationale Circusschool in Brazilië. Anderen kwamen terecht in het theater of in dansgroepen.

Sociale vaardigheden

Niet alleen de lichamelijke vaardigheden zijn belangrijk. Perim heeft respect, gemeenschapsgevoel en het bijbrengen van het belang van onderwijs hoog in het vaandel staan. Sociale vaardigheden zijn uiteindelijk belangrijker dan de technische en artistieke doelen.

Jongeren die niet hebben gespijbeld van school, die hebben meegedaan aan activiteiten en die hun tijd in goede harmonie met de anderen wisten door te brengen, worden beloond met een optreden in de uiteindelijke show.

Vinicius Daumas, een professionele clown die het project samen met Perim uitdacht, is de onderwijscoördinator van de circusschool. “Jongleren, steltlopen en acrobatiek vraagt continu van de jongeren om uitdagingen aan te gaan en doelen te stellen”, zegt hij. Binnen de circusmuren is dat anders dan in de ‘echte wereld’, volgens Daumas, want “buiten moet je jongleren om je rekeningen te betalen, over een gespannen koord lopen als je besluiten moet nemen, vertrouwen stellen in anderen en contacten kunnen leggen. Dat is van essentieel belang.”

Volgens Daumas leer je die vaardigheden in het circus beter dan waar ook. En uiteindelijk leiden ze tot een spectaculaire voorstelling. De jongeren, die voordat ze bij het circus kwamen een onopvallend bestaan hadden, kunnen nu voor publiek optreden. En ze worden beloond met applaus. “Surrealistisch”, zegt acrobate Aline Figueiredo op de vraag hoe dat voelt.

“De adrenalinestoot, de noodzaak je balans te bewaren zonder te vallen, een houding vasthouden en de mensen beneden zien, dat is fantastisch. Het is zoiets als zeggen: Kijk mij eens, hier ben ik”, zegt Daumas. Misschien, zegt Perim is dat precies het punt. “We zijn hier, we zijn zichtbaar.”