Soedanezen demonstreren voor een seculiere staat

‘De Arabische lente heeft ons hoop gegeven op vreedzame verandering’, zegt de 25-jarige student scheikunde Tejalsir. Aanjager van de huidige demonstraties zijn de hoge inflatie – het Soedanese pond verloor in één jaar de helft in waarde – en de stijgende voedselprijzen.

Toen Zuid-Soedan zich vorig jaar afscheidde, verloor Soedan ineens driekwart van zijn olie-inkomsten, de kurk waar de economie op dreef. Khartoem is nu in moeizame onderhandelingen met Zuid-Soedan verwikkeld en voert ondertussen drie oorlogen in eigen land, in Zuid-Kordofan, de Blauwe Nijl en het Nubagebergte. Het regime besteedt driekwart van zijn begroting aan veiligheid.

Op één punt verschilt de Soedanese zomer van de Arabische lente: hielp in de meeste andere landen de revolutie een islamitisch regime aan de macht, in Soedan eisen de demonstranten juist een seculiere democratische staat. Tejalsir (die al acht keer werd opgepakt en zonder aanklacht vastgezet): ‘We zijn niet tegen Bashir of wie dan ook. We zijn tegen de oude tradities; tegen religie, vervolging en seksisme. Het is op de universiteit verboden om over religie, ideologie of corruptie te schrijven. Wij willen islam en staat van elkaar scheiden. De religieuze staat leidt tot dictatuur.’

De dieperliggende oorzaak van het conflict is de diepe kloof tussen Khartoem, met zijn hoge gebouwen en moderne asfaltwegen, en de rest van het land; de meeste Soedanezen wonen in lemen hutten. Het regime houdt het openbare leven in een ijzeren greep en beslist bijvoorbeeld mee bij het aannemen van personeel, zelfs bij internationale ngo’s.

De jongste protesten worden geleid door jongerenbewegingen en niet-politieke organisaties. ‘We zijn een beweging, geen partij. Iedereen is vrij om zijn eigen ideologie aan te houden’, zegt Halah Betmanim van de HAQU, dat zich laat vertalen in ‘Beweging van Democratische Nieuwe Krachten’. Hun eisen zijn opvallend eensluidend: ze willen een einde aan alle oorlogen in eigen land en alle geografische regio’s vertegenwoordigd zien in de regering. Betmanim: ‘Soedan kampt met problemen op het gebied van economie, politiek, gezondheidszorg, onderwijs. Het regime wakkerde etnische en religieuze discriminatie aan.’

Op de huidige demonstraties komen nog maar een paar honderd demonstranten af, veelal studenten; ze zijn van korte duur en worden met harde hand neergeslagen. Maar dat kan snel veranderen, zegt een protestleider die anoniem wil blijven. Soedan heeft drie keer eerder een revolutie meegemaakt en telkens volgde daarop een korte periode van democratie. ‘Dat zegt iets over de veerkracht van de Soedanezen.’