Somalië is witte vlek op nieuwskaart

“Nee, nee, nu zeker niet en morgen ook niet. Misschien binnen een paar jaar”, antwoordt journalist Xan Rice op de vraag wanneer hij naar Somalië terugkeert. De verslaggever van de Britse krant The Guardian was in juni van dit jaar getuige van de moord op Martin Adler, een Zweedse freelancer. Adler werd neergeschoten in de Somalische hoofdstad Mogadishu toen hij een manifestatie van de Unie van de Islamitische Rechtbanken (UIC) versloeg, een islamistische militie die Mogadishu en grote delen van het zuiden van het land controleert.

De voorbije vijftien jaar zijn er veertien journalisten vermoord in Somalië. De lijst dreigt nog langer te worden nu het land op de rand van een nieuw grootschalig conflict balanceert. De gesprekken tussen de UIC en de overgangsregering die het land tracht te besturen vanuit de zuidelijke stad Baidoa, zijn afgebroken. Vorige week stuurde buurland Ethiopië troepen om de regering van interim-president Abdoellahi Yoesoef te steunen. De UIC-strijders hebben gezworen dat ze de Ethiopiërs het land weer zullen uitjagen.

Sinds de omverwerping van dictator Mohammed Siad Barre in 1991 is het niet meer rustig geworden in Somalië. Het land raakte opgedeeld in steeds wisselende territoria van krijgsheren en milities. Na lange onderhandelingen ging een groot aantal Somalische clans en strijdheren in 2004 in Kenia akkoord met de oprichting van een voorlopige regering. Maar die bleek te zwak om zich in de fel omstreden hoofdstad Mogadishu te vestigen.

De Unie van de Islamitische Rechtbanken slaagde daar in juni na vijf maanden vechten wel in. Ze verdreef de lokale krijgsheren uit Mogadishu, en wint nu verder terrein in het zuiden van Somalië. Ook Baidoa wordt nu bedreigd door die opmars. Maar voor de Ethiopische regering, een bondgenoot van de interim-president Abdoellahi Yoesoef, is het nu blijkbaar welletjes geweest. Ethiopië is beducht voor aanspraken van de Somalische islamisten op de Ogaden, een gebied waar Ethiopië en Somalië eind de jaren 70 al eens om vochten.

De ontwikkelingen in Somalië zijn van international belang. De Verenigde Staten verdenken de UIC ervan banden te onderhouden met Al-Qaeda, al ontkennen de opstandelingen dat. En een opflakkerend conflict in Somalië kan ook andere Oost-Afrikaanse landen destabiliseren.

Maar voor veel journalisten is de grond in Somalië te heet onder de voeten. “Het is er extreem gevaarlijk”, zegt Rice. “Als je contact opneemt met Somaliërs, dreigt er altijd gevaar. Iedereen kan je vermoorden; je weet niet wie het zal doen of van welke kant de kogel zal komen.”

Voor plaatselijke reporters die geen ticket op zak hebben waarmee ze het land snel kunnen verlaten, is het gevaar nog groter. “Elk jaar worden er Somalische journalisten aangehouden, achter de tralies gezet en gefolterd”, vertelt een journalist uit Mogadishu. “Er zijn dan ook maar weinig journalisten die kritische bijdragen durven schrijven waarmee ze ingaan tegen de machthebbers.”

Nogal wat Somalische journalisten die voor internationale media werken, zetten hun naam niet onder hun stukken en proberen hun identiteit verborgen te houden als ze informatie verzamelen.

Volgens de Nationale Unie van Somalische Journalisten (NUSOJ) telt Somalië zeventien radiostations en zestig kranten. Die moeten allemaal vechten om te overleven, zegt de NUSOJ, en krijgen om de haverklap te maken met de intimidatie van medewerkers en zend- of verschijningsverboden. Er zijn ook meer dan 200 websites met nieuws over Somalië, maar de meeste van die sites worden in het buitenland gemaakt. (PD)