Spanje schroeft internationale jurisdictie terug

Spaanse rechtbanken kunnen nu de daders van in het buitenland gepleegde oorlogsmisdaden berechten als het land in kwestie dat niet doet. De regering van premier José Luis Rodríguez Zapatero wil dat Spaanse rechtbanken zich enkel nog met dergelijke misdaden inlaten als de slachtoffers Spaans zijn, de daders zich in Spanje bevinden of wanneer er een andere “relevante band” is met Spanje. De wetswijziging wordt bijna zeker goedgekeurd, want het nieuwe ontwerp heeft ook de steun van de Partido Popular, de grootste oppositiepartij.

Pioniersrol

Spanje is een pionier op het vlak van internationale jurisdictie. Volgens José Antonio Martín Pallín, een voormalige rechter in het Spaanse Hooggerechtshof, buigt het Spaanse gerecht zich momenteel over 68 misdaden die buiten Spanje werden gepleegd. Daar zitten een aantal zaken bij van onderzoeksrechter Baltasar Garzón. Die verwierf in 1999 bekendheid met zijn internationaal aanhoudingsmandaat tegen de Chileense dictator Augusto Pinochet. Pinochet werd in Londen aangehouden en 503 dagen onder huisarrest geplaatst, maar werd uiteindelijk omwille van zijn zwakke gezondheid toch niet aan Spanje uitgeleverd. Na de wetswijziging zal een dergelijke actie van een Spaanse onderzoeksrechter niet meer kunnen.
Naast de vuile oorlogen in Latijns-Amerika deden ook oorlogsmisdaden in Afrika en in de Palestijnse gebieden Spaanse onderzoeksrechters in actie komen. De Spaanse rechter Gonzalo Boyé behandelt een zaak tegen de voormalige Israëlische defensieminster Benjamín Ben-Eliezer en zes Israëlische militairen die verantwoordelijk zouden zijn voor een luchtbombardement op de Gazastrook in 2002, waarbij veertien burgers omkwamen. Het Nationaal Hof, de hoogste strafrechtbank in Spanje, heeft aanhoudingsbevelen uitgevaardigd tegen de beklaagden. Maar anders dan vroeger worden die niet langer ook internationaal verspreid.

Stap terug

Het wetsontwerp “perkt de toegang tot het gerecht voor slachtoffers verder in en levert de daders totale straffeloosheid op”, oordeelt Boyé. “Dat zou een grote stap terug zijn, en een bewijs dat politieke en economische belangen zwaarder wegen dat het respect voor de wet.”
Talrijke andere Spaanse juristen en mensenrechtenorganisaties sluiten zich aan bij het protest. Ze vinden dat het niet Spanje is dat zich moet aanpassen aan de rest van de wereld – volgens hen is het aan andere landen om zich meer in te zetten voor de naleving van internationale principes. Critici hekelen ook het voornemen van de regering om de debatten over het ontwerp deze week al af te ronden.
België perkte al in 2003 onder druk van de VS het bereik van een genocidewet in die de jurisdictie van het Belgische gerecht sterk uitbreidde. Klachten tegen onder meer de toenmalige Israëlische premier Ariel Sharon, de Amerikaanse president George Bush senior en de Amerikaanse ministers Donald Rumsfeld en Colin Powell hadden voor diplomatieke irritaties gezorgd.