Spanning tussen VS en Iran loopt op (analyse)

Generaal David Patraeus, de hoogste Amerikaanse bevelhebber voor het Midden-Oosten, zei maandag dat de VS het arsenaal aan raketsystemen in de Golf en het Middellandse Zeegebied hadden uitgebreid als antwoord op de groeiende dreiging van Iran. De VS hebben onder meer Patriotsystemen geïnstalleerd in Koeweit, de Verenigde Arabische Emiraten, Qatar en Bahrein. Het nieuws komt er na het mislukte diplomatieke initiatief van de Amerikaanse president Obama, die toenadering zocht tegenover Iran.

Geruchten

De beslissing doet de geruchtenmolen over de Amerikaanse motieven in de regio volop draaien. “Het is moeilijk uit te maken of dit een voorbereiding is op militaire actie of gewoon een zet is in de Amerikaanse politiek om Iran te isoleren”, zegt Nader Entessar, Irandeskundige aan de afdeling Politieke Wetenschappen van de Universiteit van Alabama. “Maar de gevolgen van een dergelijke zet zijn altijd onvoorspelbaar, zelfs al is het niet de bedoeling om tot een militaire confrontatie te komen;”
Er wordt vaak gesproken over de “Iraanse dreiging”, maar het is onduidelijk welke bedreiging het land precies vormt voor andere landen in de regio. Generaal Petraeus heeft al verschillende keren opgemerkt dat zelfs een klein land als de Verenigde Arabische Emiraten de capaciteit hebben om de Iraanse luchtmacht uit te schakelen. “Ik denk niet dat andere Golfstaten Iran als een conventionele militaire bedreiging zien”, zegt Chas Freeman, voormalig Amerikaans ambassadeur in Saoedi-Arabië. “Er is vooral bezorgdheid over het politieke prestige van Iran.”
Dat prestige is vooral gestoeld op de sterke banden die Iran heeft met staten en niet-gouvernementele actoren in de regio, met name in Libanon, Irak en de Palestijnse Gebieden. Iran kan het goed vinden met sjiitische groepen, maar ook met soenitische groeperingen als Hamas en de Islamitische Jihad. Dat zorgt voor grote bezorgdheid in landen als Saoedi-Arabië, Jordanië en Egypte, maar ook in de VS en Israël.
De Iraanse regering zelf ontkent dat Iran een bedreiging vormt voor de landen in de regio en beschuldigt de VS en Israël er op haar beurt van Iran in de kwaad daglicht te willen stellen. Sinds de islamitische revolutie heeft Iran maar één oorlog uitgevochten, en die was begonnen door Irak. “Iran heeft geen problemen met zijn buren en heeft nooit enige intentie van agressie gehad tegenover een ander land”, zei Ali Larijani, de voorzitter van het Iraanse parlement tijdens een ontmoeting dinsdag met sjeik Tamin bin Hamad Al Thani, kroonprins van Qatar. “Het buitenlandse beleid van Imam Khomeini was er een van islamitische vereniging, eenheid en samenwerking tussen moslimlanden, en dat is ook de strategie van de Islamitische Republiek.”

Amerikaanse aanval

Hoewel Washington blijft herhalen dat alle opties open blijven, denken maar weinig deskundigen dat een militaire aanval tot de mogelijkheden behoort. “Ondanks het wapengekletter in Washington maakt de dreiging van een nieuwe recessie een ding duidelijk: wat betreft Iran zijn niet alle opties open”, schreven Henry Barkey en Uri Dadush, deskundigen van het Carnegie Endowment for International Peace in een analyse voor het diplomatieke tijdschrift The National Interest.
Een aanval op Iran zou de olieprijzen de hoogte injagen en zo de wereldwijde economie weer in een recessie kunnen trekken. Iran zou zijn bondgeoten in Libanon en Palestina aanzetten op Israël aan te vallen. En bovendien, zeggen de auteurs, zou een aanval op Iran het regime in Teheran alle munitie geven om zijn machtsbasis te versterken en het land te verenigen in een strijd tegen een buitenlandse agressor.