Speculanten jagen voedselprijs de hoogte in

Aanleiding was de aankondiging dat de prijs van het brood met dertig procent zou stijgen. Die stijging was het gevolg van de aankondiging van Rusland om de exportstop voor graan met nog eens twaalf maanden ter verlengen.
De bosbranden in Rusland, de droogte in Oekraïne en Kazachstan, de overstromingen in Pakistan en overvloedige regenval in Canada resulteerden in een drastische inkrimping van de wereldwijde graanoogst.
Volgens de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) zijn de voedselprijzen in de maand augustus vijf procent gestegen –de grootste stijging sinds november 2009. In vijftig landen is er een tekort aan voedselvoorraden en 36 daarvan liggen in Afrika, vooral sub-Saharaans Afrika. Ook Afghanistan kampt met ernstige voedseltekorten.  Terwijl de productiviteit in de landbouw stijgt, heeft de klimaatverandering een steeds grotere negatieve impact op de voedselproductie. Volgens het Earth Policy Institute zullen we, eens de oogst van 2010 binnen is, een voorraad hebben voor 72 dagen wereldconsumptie. Dat komt akelig dicht in de buurt van de vorige voedselcrisis, in 2007-2008, toen er een voorraad van amper 64 dagen was.

Maar behalve de klimaatwijziging, stijgende wereldbevolking en veranderende eetgewoontes jaagt ook speculatie de voedselprijzen de hoogte in. De schaarste door de mislukte oogsten en de groeiende markt voor biobrandstoffen maken landbouwgrondstoffen tot een waardevol product. Sinds de financiële crisis zijn er onvoldoende beveiligingsmechanismen ingebouwd die verhinderen dat met voedsel grenzeloos gespeculeerd kan worden. In april verscheen hierover een studie van de Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) in Nederland, onder de titel Financing Food. Financialisation and Financial Actors in Agriculture Commodity Markets. De studie beschrijft de werking van derivatenmarkten en speculatie in voedsel- en landbouwproducten. De auteurs wijzen erop hoe vooral de termijnmarkt in landbouwproducten is veranderd en verstoord door nieuwe speculanten, groeiende indexfondsen en grondstoffenfondsen.
In het najaar van 2010 buigen de Europese Commissie en het Europees Parlement zich over verdere financiële hervormingen. SOMO-onderzoekster Myriam Vander Stichele hoopt dat ze maatregelen zullen nemen om voedselspeculatie tegen te gaan. Vander Stichele: ‘Het is problematisch dat speculatie vandaag nog steeds kan. Dat men financiële producten van landbouwgrondstoffen kan doorverkopen louter om de prijs op te drijven. Ook dat het regelgevingsproces zo traag verloopt, is problematisch.’
De VS hebben recent nieuwe regelgeving ingevoerd om financiële speculatie op de voedselmarkten in te perken. Speculanten krijgen een beperking opgelegd met betrekking tot hoeveel ze mogen inzetten om te speculeren op landbouwgrondstoffen.