Stammentwisten steken de kop op in Libische woestijn

Het machtsvacuüm na de val van Kadhafi deed het conflict om land en macht in de lucratieve smokkelregio, in de buurt van Egypte, Tsjaad en Soedan, weer openbarsten. De gevechten in Kufra bedreigen niet alleen de stabiliteit in het zuidoosten van Libië, maar ook de participatie van het gebied in de nationale verkiezingen in juni en de prille uitbouw van een democratie.

Amper enkele dagen voor de gevechten opnieuw uitbraken, ontmoetten studenten van beide stammen elkaar om te praten over de veiligheid in de stad. “Het is niet makkelijk om hier werk te vinden in Kufra, en nepotisme speelt een rol”, zegt de 26-jarige Omasayad, een studente geneeskunde die behoort tot de Zwai. “Er zijn te veel mensen en te weinig jobs. Vanuit veiligheidsstandpunt was de situatie beter onder Kadhafi.”

Haar 25-jarige klasgenoot Kadisha Jacky, die behoort tot de Tabu, is het ermee eens dat de stad minder veilig is. “Maar het leven is nog altijd beter nu.”

Minderheid

De naar schatting vierduizend Tabu vormen een kleine minderheid tussen zo’n veertigduizend Zwai. Onder het regime-Kadhafi werden ze systematisch gediscrimineerd. In 2007 verloren ze hun burgerschap toen Kadhaffi ze bestempelde als Tsjadiërs. Daarmee verloren ze ook hun recht op onderwijs en gezondheidszorg.

De stam speelde een cruciale rol in de revolutie tegen Kadhafi, omdat ze de instroom van huurlingen uit het zuiden blokkeerden. Daarop duidde de Libische overgangsregering Tabuleider Issa Abdelmajid Mansur aan om te waken over de regio, inclusief de lucratieve legale en illegale grenshandel in voedsel, brandstof, migranten, wapens en drugs.

“We maken ons zorgen over het netwerk van smokkelaars”, zegt Suliman Hamed Hassan, hoofd van de militaire raad in Kufra. “Issa Abdelmajid is bij hen en controleert de grensposten. We hebben hem gevraagd daarmee te stoppen, maar dat heeft hij niet gedaan. Hij verdient hier geld aan.”

Chronisch probleem

Volgens Abdul Rami Kashbour, een militair adviseur die naar Kufra gestuurd is, gaat het om een oud chronisch probleem tussen de twee stammen. “Maar het is erger dan voorheen door de beschikbaarheid van wapens. Een van de oorzaken is het probleem met de identiteit van de Tabu, en daar met de overheid iets aan doen.”

Bill Lawrence van de International Crisis Group is het daarmee eens. “Het conflict tussen de Tabu en de Zwai gaat voor een deel over wie de smokkelroutes beheert, voor een deel over wie Libiër is en voor een deel over wraak voor eerder geweld.” Alle conflicten in Libië lopen langs breuklijnen die er onder Kadhafi ook waren, maar onder de radar bleven door de onderdrukking vanuit het autoritaire regime. Als je het deksel eraf neemt, begint het allemaal weer te koken.”

Democratie

Het geweld in Kufra leidt de aandacht af van de moeilijke taak om uit het niets lokale democratische instellingen op te bouwen. In tegenstelling tot andere steden die erg geleden hebben onder de oorlog, zoals Misrata waar snel lokale verkiezingen gehouden werden, is het bestuur in Kufra aangesteld en zijn er niet snel verkiezingen gepland.

De studenten in Kufra weten weinig over de nationale verkiezingen in juni. Ze zijn niet geïnformeerd over hoe ze zich moeten registreren als kiezer, of over politieke partijen, kandidaten of thema’s. “Niemand vertelt ons waarover de verkiezingen gaan”, zegt de 25-jarige architectuurstudent Fateh Hamed Mabrouk. “Het lokale bestuur vertelt ons niets. We willen lokale verkiezingen, net als onze broeders in andere steden.”

Identiteit

Volgens Al Sanussi Salem Al Gommi, hoofd van de kiescommissie in Kufra, heeft de regering on Tripoli nog geen instructies doorgestuurd. Het geweld in de stad heeft een lokale bewustmakingscampagne gehinderd, zegt hij, en de lokale verkiezingen zijn uitgesteld tot na de nationale stembusgang. “Sommige Tabu dreigen met een boycot en eisen dat er meer Tabu-families worden ingeschreven als Libiër, maar ze hebben geen documenten om dit te staven.”

“Het thema van het burgerschap en de documenten is een enorme puinhoop”, zegt Fred Abrahams, adviseur van de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch. “In het zuiden van Libië heb je Tabu zonder documenten die er wel verdienen, en Tabu met documenten die ze eigenlijk niet verdienen. Dat gaat aanzienlijke problemen opleveren bij de volgende verkiezingen, omdat de Tabu vrezen dat ze ondervertegenwoordigd zullen zijn.”

Abrahams denkt niet dat de Tabu een eigen staat zullen opeisen in de grensregio. “Ze zijn onderling verdeeld en ik denk niet dat dit een ernstige optie is”, zegt hij. “Wat wel ernstig is, is de nervositeit die uit dergelijke claims spreekt. Er is bijzonder veel wantrouwen en verdenking.”