Stijgende grondprijzen zetten Afghanen tegen elkaar op

De 55-jarige Assadullah is al bijna tien jaar verwikkeld in een bittere strijd om 450 vierkante meter grond in Jalalabad, de hoofdstad van de provincie Nangarhar in het oosten van Afghanistan. Voor Afghanen klinkt het verhaal vertrouwd. Assadullah, een eenvoudige barbier, vluchtte tijdens de Sovjetinvasie in de jaren tachtig naar Pakistan, en keerde terug na de val van het talibanregime in 2001. Op het lapje grond dat hij voor zijn vertrek van de overheid had gekocht, bleek intussen een zakenman een huis te hebben neergezet.

Assadullah, die met zijn familie tijdelijk zijn intrek nam in een oud gebouw op de rand van zijn perceel, kon een officiële eigendomsakte voorleggen. Maar de nieuwe bewoner, een vermogende houthandelaar die bevriend was met machtige politici, zwaaide met een bewijs dat hij volgens het geldende gewoonterecht de eigenaar van het stuk grond was.

Geen vertrouwen in het gerecht

Vandaag is het conflict nog altijd niet beslecht. Twee pogingen om een oplossing te vinden via een jirga, een traditionele vergadering van leidende figuren uit de gemeenschap die plaatselijke geschillen behandelt, leverden niets op. Het perceel werd intussen almaar meer waard, wat de rechtsstrijd nog bitterder maakte. Assadullah bracht de zaak voor de rechtbank. Hij kreeg in eerste instantie gelijk, maar verloor de zaak in beroep. Nu buigt het Hooggerechtshof zich over de zaak, voor een finale uitspraak.

“Ik betwijfel of er snel een uitspraak komt”, zegt Assadullah. “Ik geloof niet in de overheid. Het systeem is ingewikkeld en de rechtbanken zijn corrupt.” De meeste Afghanen proberen landconflicten via het gewoonterecht en de traditionele overlegmechanismen te beslechten. Dat gaat sneller, en veel klagers gaan ervan uit dat rechters beslissen in het voordeel van wie het meeste geld op tafel legt.

Bevolkingsdruk

Grondconflicten die op het scherp van de snee worden uitgevochten, zijn schering en inslag in Nangarhar. De provincie is de graanschuur van het oosten van het land. Door de provincie voert bovendien een belangrijke transportroute die Kaboel met Pakistan verbindt. Dat trekt veel terugkerende vluchtelingen aan, en ook mensen uit omliggende provincies, waar het leven nog veel harder is. Die instroom van mensen doet de grondprijzen stijgen en conflicten toenemen.

Theoretisch heeft de Afghaanse overheid alles in handen om die conflicten op te lossen. Bijna 90 procent van de grond in Afghanistan is eigendom van de overheid. De toewijzing van eigendomstitels en de registratie ervan wordt geregeld door een wet uit 2008 en beheerd door een aparte administratie, de Afghaanse Landautoriteit.

Administratieve chaos

Maar in werkelijkheid leiden conflicten over grondbezit sinds 2001 tot steeds meer geweld. Corrupte ambtenaren en krijgsheren eigenen zich ongegeneerd grote stukken land toe. Percelen waarvan de eigenaar niet in de buurt is, worden vaak herverkocht of gewoon door andere gebruikers ingepalmd. De registratie van landeigendom schiet niet op. Volgens het Liaison Office, een Afghaanse niet-gouvernementele organisatie, is in het oosten van het land amper 30 procent van de eigendomstitels officieel geregistreerd. In het zuiden loopt dat op tot 85 procent, maar die gegevens zijn vaak verouderd.

De chaos is merkbaar tot in de hoofdstad Kaboel. Op de hellingen rond de stad verrijzen illegale bouwsels. Mensen met macht en geld verdelen de mooie percelen in het centrum onder elkaar.

Wapengeweld

Geweld is vaak niet veraf. Vorige zomer werd Ghulam Haider Hamidi vermoord, de burgemeester van Kandahar. Waarschijnlijk was die moord een vergelding voor de afbraak van illegale gebouwen die op percelen waren neergezet die de overheid toebehoren.

Er zijn landconflicten tussen individuele eigenaars, tussen de regering en machtige clans of tussen clans onderling. Het meest gewelddadige dispuut in Nangarhar dit jaar wordt uitgevochten tussen twee etnische subgroepen, de Sepai en de Alisherkhel. Ze hebben het met elkaar aan de stok over een 15 vierkante kilometer grote strook woestijnachtig land. Landbouw is er niet mogelijk, maar door de bevolkingsdruk in de streek is er veel vraag naar terreinen waar huizen kunnen worden gebouwd, en daarvoor is het gebied ideaal.

Het probleem is dat de Sepai twee jaar geleden wapens kregen van de Amerikaanse troepen in Afghanistan, zodat ze mee voor stabiliteit konden zorgen in de regio. Die wapens worden nu ingezet in confrontaties met de Alisherkhel. De Alisherkhel beschuldigden de Amerikanen en de Afghaanse regering ervan de kant van de Sepai te kiezen in het dispuut, waarna ze zelf meer steun kregen van de regering. Er kwamen drie jirga’s om het conflict op te lossen, maar in oktober lanceerden de Sepai een aanval tegen de gouverneur van Nangarhar, Gul Agha Sherzai. Daarop bombardeerde de internationale troepenmacht strijders van de Sepai. Een oplossing van het conflict lijkt daardoor nog verder af.