Stil verzet in Marokko: de jongeren van het Théatre de l’Opprimé

De Avenue Mohammed V, een brede, door palmbomen omzoomde laan in het hartje van de centre ville in Rabat, is het decor voor mijn eerste kennismaking met het Théatre de l’Opprimé. In de jaren ’70 voor het eerst geïntroduceerd in Brazilië en sindsdien verspreid over de hele wereld, krijgt het nu ook grip op Marokkaanse bodem. Een aantal maanden geleden opgericht door de Nederlandse theatermaakster Marike Minnema biedt het theater wekelijks een platform voor discussie en reflectie tussen groepjes jongeren die langzaamaan kritisch leren denken.

‘De groep waarmee ik momenteel werk bestaat grotendeels uit jongeren die tot de lagere of middenklassen van de maatschappij behoren’, vertelt Marike. ‘Zij vormen een kwetsbare groep middenin een bewustwordingsproces dat hen doet worstelen met de belangrijke sociale vraagstukken in de samenleving.’

Armoede en machteloosheid

Sociale onrechtvaardigheid en ongelijkheid, corruptie, sociale uitsluiting en werkloosheid, seksuele onderdrukking en armoede. Marokko is geen ontwikkelingsland zoals pakweg Ethiopië of Afghanistan, maar kan zich met haar 130ste plaats op de Human Development Index (HDI) van de VN maar amper bij de middenmoot van de klas rekenen.

Vorig jaar nog trok de Wereldbank aan de alarmbel over het groeiende armoedecijfer in Marokko en de snel groter wordende kloof tussen rijk en arm. UNICEF voegt daaraan nog toe dat steeds meer jonge Marokkanen tussen 15 en 29 jaar een groot risico lopen op werkloosheid en sociale uitsluiting. Dit alles in een sausje van bittere machteloosheid, want hoewel de Mouvement 20 Février wanhopig probeerde, zette de Arabische Lente nooit echt voet aan de grond in Marokko. Toch blijven veel jongeren ijveren voor verandering, en het Théatre de l’Opprimé is daarbij een belangrijke factor want ideaal om ideeën uit te wisselen en zich een andere toekomst in te beelden.

‘We mogen niet verwachten dat de overheid onze rechten aan onze voeten komt leggen’, vertelt Shaimae Mansour (19). ‘We moeten ze opeisen en ervoor blijven vechten.’ Woonachtig in Salé, de verarmde zusterstad van Rabat waarvan de platte daken met talloze tv-antennes aan de overkant van de Bouregreg rivier verrijzen, krijgt zij elke dag te maken met corruptie, armoede en onderdrukking. ‘Maar door het theater heb ik geleerd er op een andere manier naar te kijken en ik heb gemerkt hoe zoet de vrijheid van meningsuiting smaakt.’

Instrument voor sociale verandering

Die vrijheid – die voor velen enkel bestaat tijdens de theatersessies — grijpt elke jonge deelnemer met beide handen aan om gebeurtenissen, problemen en situaties uit hun eigen leven een plaats te geven. Er een oplossing voor te zoeken of er een andere draai aan te geven. Amina beeldt uit hoe ze als schuldige aangesproken werd toen een jongen op straat haar seksueel intimideerde. Mouine kruipt over de grond met de voet van Mehdi in zijn nek geplant en Naima doet alsof ze Younes in het gezicht slaat, want ‘het hoeft niet altijd omgekeerd te zijn, toch?’

Het Théatre de l’Opprimé bereikt en engageert deze jongeren doordat zij in hun eigen taal en woorden kunnen uitdrukken waarmee ze worstelen. Op die manier wordt het theater een instrument voor sociale verandering, beweert toneelbegeleider Mounir Raddaoui: ‘Alles begint bij het individu. Wanneer iedereen persoonlijk een transformatie en mentaliteitsverandering ondergaat, dan zal de maatschappij uiteindelijk vanzelf volgen.’

Een staatsgreep of een andere politieke stroomversnelling moeten we niet verwachten van het Théatre de l’Opprimé. Het zal Marokko niet in één klap naar de top 10 van de menselijke ontwikkeling katapulteren, maar het kan wel een keerpunt zijn voor de jonge mensen in het land die dagelijks geconfronteerd worden met onderdrukking. Het doet hen de strijd aanbinden met de status quo en forceert een mentaliteitsverandering; een stille revolutie in hoofd en hart.