Stille #revolutie in Wit-Rusland

Niet alleen Spanjaarden en Grieken zijn ongerust over de economische situatie van hun land. Verder naar het oosten toe, in Wit-Rusland, zorgen lage lonen en hoge voedsel- en benzineprijzen voor grote ontevredenheid. Zes maanden na de protesten tegen de verkiezingsoverwinning van Aleksandr Loekasjenko, trekken de Wit-Russen weer de straat op.

Voor de derde week op rij kwamen vorige week in heel Wit-Rusland betogers bijeen. Op deze zogenaamde “stille” protesten worden geen slogans gescandeerd, er wordt niet gezongen en zelfs politieke t-shirts worden geweerd. Er wordt hooguit wat in de handen geklapt. Zo willen de deelnemers op een vreedzame manier hun ontevredenheid uiten over de huidige economische crisis en het autoritaire regime. Wat begon met amper 180 mensen begin deze maand, groeide al snel uit tot meer dan duizend betogers vorige week.

Politietweets

Ook in Wit-Rusland spelen sociale netwerksites zoals Twitter, Facebook en Vkontakte een grote rol. Zowel de oppositie als de autoriteiten gebruiken de sociale netwerksites om hun boodschap te verkondigen. Zo verspreidde de politie van Minsk via hun eigen twitteraccount een waarschuwing aan het adres van potentiële betogers: ‘Iedereen die naar het plein gaat, pas op voor @InternetRevolt. Hij wil je openlijk aanzetten tot protest, maar jijzelf zal verantwoordelijk gehouden worden.’

President Loekasjenko zei over de betogingen dat hij ‘een tijdje zou toekijken en observeren, om daarna zo hard terug te slaan dat ze zelfs geen tijd krijgen om naar het buitenland te vluchten.’ Op een persconferentie dreigde hij er tevens mee de grensen te sluiten en enkel nog lokale producten te kopen. De protesten zijn volgens Loekasjenko de schuld van buitenlandse mogendheden en journalisten die ‘nieuwe manieren zoeken om Wit-Rusland te destabiliseren, onder andere door die vuilnisbelt genaamd internet.’

Volgens Viasna Human Rights Center, een Wit-Russische ngo, zouden vorige woensdag minstens 450 mensen opgepakt zijn. Onder de gearresteerden bevonden zich verschillende journalisten en David Emtestam, een Zweedse diplomaat. Hij werd kort daarna opnieuw vrijgelaten, net als vele andere betogers. Anderen werden geslagen en geschopt, beschuldigd van “aanstootgevend gedrag” en kregen een boete van 100 tot 150 euro.

De laatste dictatuur

Wit-Rusland wordt vaak “de laatste dictatuur van Europa” genoemd. Aleksandr Loekasjenko regeert het land met ijzeren vuist sinds de republiek in 1994 onafhankelijk werd. Met behulp van de geheime dienst (KBG) laat hij politieke tegenstanders arresteren en veroordelen, en familieleden van dissidenten worden aangemaand hun zoon of dochter in het gareel te houden. Hij wint de verkiezingen steevast met meer dan tachtig procent en wanneer de EU dreigt met sancties tegen Wit-Rusland, dreigt Loekasjenko met sancties tegen de EU. Voldoende redenen dus om op straat te komen.

De protesten zijn volgens Loekasjenko de schuld van ‘buitenlandse mogendheden en journalisten die Wit-Rusland willen destabiliseren’

Er is echter ook een economisch motief voor de protesten. Wit-Rusland kampt met een zware economische crisis. Door een devaluatie van de Wit-Russische roebel met 36 procent zien mensen de waarde van hun spaargeld razendsnel zakken. De lonen daalden van 300 naar 200 dollar, in plaats van te stijgen tot een gemiddelde van 500 dollar per maand, zoals president Loekasjenko in 2010 beloofde. De prijzen van sommige geïmporteerde goederen -die een groot deel van de economie vormen- zijn verviervoudigd. Er is tevens een tekort aan buitenlandse valuta waardoor de rijen aan de banken en wisselkantoren even lang zijn als die voor toiletpaper in het Sovjettijdperk.

Economische crisis

De economische crisis is het gevolg van overbesteding van overheidsmiddelen, de financiële crisis en het terugschroeven van Russische fondsen. Tot voor kort kon het land mee profiteren van de Russische economische groei dankzij zijn bevoorrechte relatie met Rusland. Wit-Rusland had zelfs het hoogste groeipercentage van alle voormalige Sovjetlanden.

Maar de financiële crisis en de beslissing om alle overheidspersoneel bijna vijftig procent opslag te geven, in een land waar bijna twee derde van de economie in handen van de staat is, deden de Wit-Russische economie de das om.

Toen president Loekasjenko dan ook nog met de EU begon te flirten, was het eveneens snel gedaan met korting op de Russsiche gasprijzen en voordelige olietarieven. De gevolgen lieten niet lang op zich wachten en de economische crisis was een feit. Nu hoopt Loekasjenko dat Rusland en het IMF Wit-Rusland alsnog de hand reikt en het land te hulp schiet met een lening.

Angst, intimidatie en foltering

Ondertussen dreigt de EU ook met extra sancties tegen Wit-Rusland. In een recent rapport van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OSCE) worden Loekasjenko en zijn regering ervan beschuldigd systematisch angst, intimidatie, chantage en foltering in te zetten als wapen tegen de eigen bevolking.

Maria Sadovskaya, een Wit-Russische journaliste, vermoedt dat 3 juli wel eens een beslissende dag kan worden voor de opposanten. ‘Die dag is Onafhankelijkheidsdag in Wit-Rusland. Mogelijk zal een groep betogers die dag een anti-regeringsparade houden als antwoord op de officiële militaire parade van het regime. De autoriteiten zullen zich hier op voorbereiden. Dit kan wel eens de beslissende test zijn voor de sterkte van de stille protesten’, zo vertelt ze aan Al Jazeera.