Stokkende herbebossing bedreigt oerwouden enhoutverwerkende nijverheid

De Braziliaanse Bosbouwmaatschappij (SBS) die de houtsector
vertegenwoordigt, luidt al jaren de alarmklok. Houtvesters zijn in 1986 de
fiscale voordelen kwijtgespeeld die de bosbouwnijverheid in de jaren
daarvoor razendsnel deed groeien. De laatste jaren zijn dan ook nog eens de
langlopende kredieten die nodig zijn om plantages aan te leggen en te
wachten tot de bomen kaprijp zijn, onmenselijk duur geworden. De
Braziliaanse regering heeft dit jaar speciale kredieten ter beschikking
gesteld waarmee bosbouwondernemingen uitgedunde plantages of helemaal
kaalgeslagen oppervlaktes weer kunnen beplanten, maar die middelen zijn
volgens de SBS onvoldoende.

De houtverwerkende nijverheid heeft wel wat te betekenen in Brazilië: de
sector levert 4,5 procent van het bruto binnenlands product en is goed voor
1,6 miljoen directe arbeidsplaatsen. Brazilië voerde vorig jaar voor 5,5
miljard euro hout, cellulose en afgewerkte producten als papier en meubels
uit - 8,5 procent van de totale exportinkomsten voor dat jaar. Hout is ook
nog altijd een belangrijke energieleverancier in Brazilië: in veel
deelstaten kookt nog een derde van de bevolking op hout, en ook de
metaalverwerkende nijverheid en bakkerijen kunnen niet zonder.

Op Rusland na heeft geen land ter wereld uitgestrektere natuurlijke bossen
dan Brazilië, maar toch kan het land de enorme vraag naar hout alleen
stillen als er ook voldoende bomen in plantages worden gekweekt. Vooral
eucalyptus wordt veel aangeplant in Brazilië - de soort wordt zo belangrijk
geacht dat een netwerk van Braziliaanse onderzoeksinstellingen het genoom
van de snelgroeiende boom nu in kaart probeert te brengen om in de toekomst
beter aan de productiviteit en de kenmerken van het hout te kunnen
sleutelen.

Dat onderzoek kost wel handenvol geld, net als het aanleggen van plantages,
want er gaan toch makkelijk zeven jaren overheen vooraleer op een nieuwe
plantage het eerste hout kan worden geoogst. Veel bosbouwondernemingen
kunnen de grootschalige investeringen die zich opdringen niet aan, al is de
productiviteit van een plantage in Brazilië door het tropische klimaat veel
hoger dan die van een plantage in landen die verder van de evenaar
verwijderd liggen.

Meubelbedrijven in het zuiden van Brazilië worden al getroffen door de
houtschaarste die het gevolg is van de krimpende plantagebestanden.
Meubelmakers uit de zuidelijke deelstaat Santa Catarina zien zich gedwongen
hout uit te voeren uit Argentinië. Voor meubels wordt meestal hout gebruikt
van bomen die 12 tot 20 jaar hebben kunnen groeien - een nog veel grotere
investering voor de plantagebezitter.

De schaarste aan hout verhoogt ook de druk op de natuurlijke bossen in
Brazilië. De wouden aan de Atlantische Oceaan bedekken nog maar zeven
procent van de oppervlakte die ze oorspronkelijk innamen, en het machtige
Amazonewoud heeft ook al 15 procent moeten inleveren.

De kloof tussen vraag en aanbod wordt steeds breder. Volgens Raimundo
Deusdará Filho, de directeur van het Nationaal Bosprogramma, werden er sinds
1996 gemiddeld 250.000 hectaren per jaar herbebost, terwijl dat er 630.000
hadden moeten zijn om de verwachte vraag te dekken. Volgens hem moet er snel
een massaal investeringsprogramma op poten worden gezet om te vermijden dat
het aanbod de komende decennia helemaal in elkaar klapt. Deusdará Filho is
vorige maand onderhandelingen begonnen met de Wereldbank voor een lening van
100 miljoen dollar die voor dat doel kunnen worden ingezet. De Braziliaanse
regering zou dat bedrag aanvullen met nog eens 87 miljoen dollar.