Stuwdammen bedreigen Cambodjaanse visserij

Cambodjaanse vissers hebben het steeds moeilijker om aan de vraag te voldoen. “Jaar na jaar lijkt de hoeveelheid vis af te nemen, en ik heb geen idee waarom”, zegt Khom Kieu, die samen met haar familie een vismarkt uitbaat vlak buiten Phnom Penh. Als er een tekort is, moet Kieu bevroren vis vanuit Vietnam laten aanrukken.

Het stroomgebied van de Mekong is een van de meest visrijke zoetwaterplaatsen ter wereld. Het is een belangrijke bron van dierlijke eiwitten voor landen als Thailand, Laos, Cambodja en Vietnam.

Geen enkel land is hier meer afhankelijk van dan Cambodja, waar de inwoners al generaties lang voor hun eiwitten bijna volledig aangewezen zijn op de binnenlandse visserij. Maar ecologisten vrezen dat een reeks geplande stuwdammen op de hoofdrivier een ernstige bedreiging vormt voor de voedselvoorziening in de regio.

Onherstelbare schade

“Deze dammen op de Mekong zijn één van de belangrijkste bedreigingen voor de duurzame ontwikkeling van de regio”, verklaart Ame Trandem, programmadirecteur van Zuidoost-Azië voor International Rivers. “Het zou onverantwoordelijk zijn van betrokken landen om dat toe te staan.”

China is al bezig met de bouw van een reeks dammen op het hoger gelegen deel van de Mekong. De hoofdrivier van het lager gelegen bekken — die zuidelijk stroomt via Myanmar, Thailand, Laos, Cambodja en Vietnam – is voorlopig nog gespaard gebleven. Maar deze landen hebben plannen voor in totaal elf stuwdammen.

Volgens tegenstanders kan één dam hier onherstelbare schade toebrengen aan de voedselvoorziening in de regio. De dammen zouden de doorgang van migrerende vissen blokkeren, terwijl er meer dan honderd soorten bekend zijn die lange afstanden moeten afleggen om kuit te schieten. Milieubeschermers stellen dat de maatregelen om deze impact te beperken, niet bewezen effectief zijn.

Studies wijzen ook uit dat dit soort dammen aanzienlijke hoeveelheden sediment tegenhouden, waar landbouwgronden stroomafwaarts afhankelijk van zijn.

Veeteelt

Cambodja in het bijzonder zou jaarlijks meer dan 300.000 ton aan visproductie verliezen als alle voorgestelde dammen worden gebouwd, zo blijkt uit een rapport van de Mekong River Commission in 2010.

Volgens onderzoekers zullen de landen van de Mekong deze voedselbron moeten vervangen door grondstofverslindende veeteelt. “De vier landen van het lager gelegen Mekongbekken zouden tussen 5.700 en 28.500 vierkante kilometer nieuw graasland nodig hebben om de verloren proteïnen te vervangen, naargelang het aantal dammen dat er effectief komt”, vermoedt onderzoeker Jamie
Pittock.

Cambodja zou de grootste problemen ondervinden: in een worstcasescenario moet het zijn huidige graaslanden verdubbelen om te compenseren voor de dierlijke eiwitten uit vis.

Daardoor zullen de Mekonglanden ook meer voedsel moeten importeren. “De verloren voedselzekerheid van miljoenen getroffen mensen opvangen zal allicht extreem duur zijn en is nog onvoldoende in rekening gebracht”, stelt Ame Trandem van International Rivers.

Onnodig

De regeringen van deze landen argumenteren dat waterkracht nodig is voor de ontwikkeling van de regio. Thailand zou bijvoorbeeld de grootste afnemer zijn van de elektriciteit die de geplande Xayaburi-dam in Laos zou opwekken. Maar organisaties uit het middenveld hekelen dat de Thaise autoriteiten hun energienoden te hoog inschatten.

“Het ergste van de hele zaak is dat we de elektriciteit uit Xayaburi niet eens nodig hebben”, stelt Chuenchom Sangarasri Greacen, een Thaise energie-expert. Volgens hem is er in het huidige plan 13.200 megawatt te veel gerekend, ofwel meer dan tien keer de capaciteit van het voorgestelde Xayaburi-project.

Voorlopig staan de stuwdammen on hold omdat de betrokken landen het niet eens raken over een procedure. Cambodja en Vietnam vragen verder onderzoek voor er met de bouw wordt gestart.