Tbc kun je ruiken

In ontwikkelingslanden is de microscoop het courantste instrument (wegens goedkoop) om de tuberkelbacterie te detecteren. Maar in Afrika bezuiden de Sahara is het percentage opgespoorde tbc-gevallen de helft van het mondiale percentage. Elke onbehandelde tbc-lijder infecteert op zijn beurt tot vijftien nieuwe zieken per jaar. Het grote verschil wordt verklaard door de normale vermoeidheid van laboranten na een aantal uren werk en door het aantal mensen met hiv in de regio, wat de diagnose bemoeilijkt.
Een financieel haalbare mogelijkheid om de tbc-detectie te verbeteren is het inzetten van Afrikaanse hamsterratten. De dieren hebben een zeer verfijnde reukzin. In Tanzania en Mozambique halen ze tot een nanogram van de springstof TNT uit een rijk geurenboeket, terwijl TNT voor de mens geurloos is.
Ze worden er ingezet voor het ontmijnen van woon- en landbouwgebieden na gewelddadige conflicten. Op dezelfde manier kunnen ratten getraind worden om tbc-bacteriën te ruiken zonder dat ze zelf ziek worden. Per week halen de dieren tien tot vijfentwintig gevallen van besmetting uit 500 door de ziekenhuislaboratoria negatief bevonden stalen. En ze doen dat bijna twintig keer zo snel als de mens.
In 25 minuten doen ze het werk waar acht onderzoekers een volledige werkdag van acht uur mee bezig zijn. Ze lopen langs een lijnopstelling, waar ze om de dertig centimeter aan een fluim in een geurcontainertje kunnen ruiken.
Leen Rigouts, diensthoofd ad interim van de eenheid Mycobacteriologie van het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen, bevestigt de veelbelovende resultaten, maar wijst ook op vragen die nog geen antwoord kregen: ruikt elke rat even goed en hoe groot is de kans dat een rat zich vergist?
De ratten verdringen de mensen niet, want de trainers en verzorgers zijn vaak speciaal daarvoor opgeleide mensen uit de plaatselijke bevolking. De sterke neus van de knaagdieren kan niet alleen ingezet worden tegen tbc of mijnen. Er ligt een scala aan mogelijkheden in de commerciële sector. Bij de beveiliging van luchthavens bijvoorbeeld, waar de ratten naar de geur van springstoffen op individuen of bagage kunnen speuren. Of denk aan tabak en de miljarden euro’s ontdoken heffingen door smokkel.