Te huur: huisslavin/prostituee

Mensensmokkel 2009: op vraag van MO* maakte de federale politie een analyse van mensensmokkel in België anno 2009. De belangrijkste feiten op een rijtje.

‘Alle inspanningen in de strijd tegen mensenhandel beginnen tot iets te leiden’, zegt Patsy Sörensen van Payoke. ‘Er wordt meer aandacht besteed aan het fenomeen, nieuwe wetgeving is in voege en het slachtoffer staat meer centraal. Maar tegelijkertijd blijven de uitdagingen enorm. Het is niet omdat je nieuwe regels opstelt, dat die ook overal goed worden toegepast.’
‘In veel landen blijft het bij een bibliotheek van schone wetten maar laat de uitvoering te wensen over. Verder zijn er nog heel wat tekortkomingen op het vlak van de omkadering van slachtoffers.’
‘Men denkt vaak dat het ophoudt wanneer slachtoffers in een shelter zijn opgevangen. Maar dan begint het pas. Ze moeten terug in een normale wereld terechtkomen en dat vraagt tijd. Sommige slachtoffers ken ik al achttien jaar, en ik merk dat zij een hele periode nodig hebben om zich te stabiliseren. Voor dat proces is er te weinig belangstelling. Men vergeet vaak wat mensenhandel aanricht bij slachtoffers en hun families.’

Nieuwe trends

Sinds 1995 erkent en subsidieert de Belgische overheid in elk gewest een gespecialiseerd onthaalcentrum voor de slachtoffers van mensenhandel: Payoke in Antwerpen, Pag-Asa in Brussel en Sürya in Luik. Payoke begeleidde vorig jaar 184 slachtoffers, waaronder 85 nieuwe (de anderen waren reeds in begeleiding sinds 2006 of 2007). Het gaat zowel om slachtoffers van seksuele exploitatie (76) als van economische uitbuiting (92) –van kinderoppas en poetsvrouw over bouwvakker en garçon tot textielarbeider en bloemenverkoper.
Sörensen: ‘Om erkend te worden als slachtoffer van mensenhandel moeten de mensen onder meer breken met hun omgeving en meewerken aan het gerechtelijk onderzoek. Vervolgens kunnen ze wettige verblijfspapieren krijgen.’
Een aantal nationaliteiten springen er in de Payoke-statistieken van 2008 bovenuit: Chinezen (45), Nigerianen (32), Roemenen (19), Indiërs (12), Marokkanen (11) en Brazilianen (7). Ook bij Pag-Asa en Sürya springen die nationaliteiten in het oog. Beide centra begeleidden vorig jaar respectievelijk 211 en 166 slachtoffers van mensenhandel.
Sörensen wijst op de schrijnende verhalen achter de cijfers. ‘Brazilianen worden naar België gelokt met paardenstages maar moeten uiteindelijk lange dagen in paardenstallen werken. Chinese vrouwen kun je voor een week of maand huren als  huisslavin/ prostituee. Ook Nigeriaanse vrouwen worden vaak het slachtoffer van seksuele uitbuiting – opvallend daarbij is dat de trafikanten in negen van de tien gevallen zelf vrouwelijke ex-prostituees zijn.’
‘Een andere opmerkelijke trend, die we bij Ghanezen vaststelden, is fraude via interimbureaus. Persoon A schrijft zich in bij verschillende interimbureaus, laat vervolgens personen B, C en D in zijn plaats werken, en strijkt uiteindelijk al het loon op.’

Multidisciplinaire aanpak

De Belgische parketten openden vorig jaar 381 onderzoeken naar mensenhandel: 141 dossiers rond seksuele uitbuiting, 202 rond economische exploitatie en 38 rond de uitbuiting van bedelarij. ‘De strijd tegen mensenhandel is reeds vele jaren een van de prioriteiten van de Belgische regering’, zegt Barbara Vangierdegom van de Dienst voor het Strafrechtelijk Beleid van Justitie.
‘In juli 2008 keurde de federale ministerraad nog een nationaal actieplan ter bestrijding van mensenhandel goed. België kiest voor een multidisciplinaire aanpak van het fenomeen, gericht op preventie, opsporing, vervolging en de bijstand aan slachtoffers.’
Bij die aanpak zijn heel wat spelers betrokken: justitie, politie, het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding (CGKR), de Dienst Vreemdelingenzaken, Buitenlandse Zaken, de Staatsveiligheid en de sociale inspectiediensten. Eens per maand komen ze samen onder het voorzitterschap van de Dienst voor Strafrechtelijk beleid om de problematiek van mensenhandel op te volgen.
Sörensen vindt dat parket en politie nog vaker zouden moeten samenwerken met Europol en Eurojust: ‘Ik heb de indruk dat die internationale organisaties nog te weinig gekend zijn. Men kijkt nog te vaak naar de eigen kerktoren en te weinig naar de internationale context. Er lopen nog te veel daders ongestraft rond. Ze veranderen hun technieken, gaan uitgekookter te werk en zijn daardoor moeilijker op te sporen.’
‘In de toekomst willen we een beter zicht krijgen op de verschillende vormen van uitbuiting, zodat we de georganiseerde netwerken erachter kunnen aanpakken’, zegt hoofdcommissarisWim Bontinck van de dienst Mensenhandel van de federale politie. ‘Samenwerking op internationaal vlak is daarbij een absolute must omdat het duidelijk is dat de mensenhandelaars over de grenzen heen werken. Voorts is de strijd tegen mensenhandel niet enkel het werk van specialisten maar van elke politieambtenaar. Wanneer een agent iemand in onwettig verblijf aantreft, moet hij aandacht hebben voor de algemene situatie van die persoon.’

‘Rol parlement niet uitgespeeld’

In de nasleep van de Sofia-zaak –illegale visatrafiek op de Belgische ambassade in Sofia in de jaren negentig– pleitte CGKRdirecteur Jozef DeWitte midden februari voor de heroprichting van een parlementaire opvolgingscommissie inzake mensenhandel.
‘We vinden het belangrijk dat de problematiek van mensenhandel politiek in de aandacht blijft en ook het grote publiek gesensibiliseerd wordt’, reageert Sally Beeckman van Pag-Asa. ‘Het voorstel van het CGKR kan hiertoe bijdragen.’
Ook Sürya en Payoke scharen zich achter De Wittes idee. Sörensen: ‘Een opvolgingscommissie is niet alleen noodzakelijk om politici te sensibiliseren maar ook om hen de nieuwe trends uit te leggen, zodat ze de nodige
beslissingen kunnen nemen. Economische exploitatie zal nog een hot item worden in de toekomst, de rol van de parlementairen is op dat gebied niet uitgespeeld.’