Territoriale conflicten stellen Japans pacifisme op de proef

De kwakkelende economie is nog altijd de belangrijkste frustratie van de Japanse bevolking, maar daarna volgt de ergernis over de “slappe” houding van de regering tegenover Rusland en China. Dat blijkt uit een opiniepeiling die de openbare omroep NHK vorige week openbaar maakte.

“Japans handen zijn gebonden als het China en Rusland terecht wil wijzen”, zegt Hisashi Manabu, een 62-jarige bediende. De grondwet die na de Tweede Wereldoorlog werd opgesteld, verbiedt het land er een sterk leger op na te houden. “Maar de realiteit is dat we onze bescherming in eigen handen moeten nemen.”

Senkaku-eilanden

De verhoudingen tussen Japan en China, die nog altijd overschaduwd worden door de onverwerkte herinneringen aan de Japanse kolonisatie en de gruweldaden van de  Tweede Wereldoorlog, zijn extra gespannen sinds Japan op 7 september een Chinese kapitein arresteerde die met zijn vissersschip twee vaartuigen van de Japanse kustwacht zou hebben geramd. De kustwacht had het vissersschip gesommeerd de wateren rond de Senkaku-eilanden te verlaten. China maakt ook aanspraak op de eilanden, die het de Diaoyutai noemt. Na fel protest van China heeft Japan de kapitein vrijgelaten.

De zaak zorgde voor anti-Japanse protesten in China en voor veel beroering in Japan. Toen de Chinese president Hu Jintao op 13 november Yokohama aandeed voor een topontmoeting van de landen rond de Stille Oceaan (APEC), schreeuwden duizenden betogers slogans tegen China.

De Japanse regering wil nu blijkbaar daadkracht tonen. Volgens de Japanse krant Yomiuri maakt het ministerie van Defensie plannen om een nieuwe militaire eenheid naar Yonekuni te sturen, een eiland in de buurt van de Senkaku-groep. Daar moeten de soldaten met radars de bewegingen van de Chinese marine volgen die steeds actiever is in de Oost-Chinese Zee.

Kunashiri

De Japanse diplomatie moest deze maand ook de zeilen bijzetten in de moeilijke relatie met Rusland. Tegen het advies van de Japanse regering in bracht de Russische president Dmitry Medvedev op 1 november een bezoek aan het eiland Kunashiri (voor Rusland Koenasjir), een van de vier Koerileneilanden waarop beide landen aanspraak maken. Medvedev was de eerste Russische president die een voet zette op het eiland. Het geschil over de eilanden heeft ertoe geleid dat Moskou en Tokio nooit een vredesverdrag hebben gesloten na de Tweede Wereldoorlog.

De oplopende spanningen met China en Rusland doen de regering in Tokio weer dichter aanleunen bij de VS. Amerika is de traditionele bondgenoot van Japan. Volgens een Veiligheidspact uit 1965 moeten de VS Japan helpen als het wordt aangevallen. Maar de centrumlinkse regering van Kan die in juni van dit jaar aan de macht kwam, had eerder net wat meer afstand genomen van de VS. Kan beloofde bij zijn aantreden om meer te gaan samenwerken met de Aziatische buurlanden.

Die samenwerking komt nu nog meer in het teken te staan van de rivaliteit met China. Op 25 oktober ondertekenden Japan en India een Economisch Partnerschapsakkoord. “Een goed getimede en strategische zet om de Chinese expansie in de Oost-Chinese zee in te perken”, schreef een commentator van de Yomiuri.

Met Zuid-Korea is Tokio onderhandelingen begonnen over de uitwisseling van geheime militaire informatie. Ook de relatie tussen Japan en Zuid-Korea wordt verstoord door slechte koloniale herinneringen, maar beide landen hebben er belang bij het kernwapenprogramma van Noord-Korea zo goed mogelijk te volgen.