Terugkeer Afghaanse vluchtelingen uit Iran draait uit op humanitaire ramp

In de jaren 80 en 90 trokken miljoenen Afghanen naar Pakistan en Iran, op de vlucht voor de Russische bezetting en de burgeroorlogen die erop volgden. Volgens het VN-Vluchtelingenagentschap zijn sinds 2001 al bijna een miljoen Afghaanse vluchtelingen teruggekeerd. Vorig jaar deporteerde Iran er 360.000, en volgens het Afghaanse Vluchtelingenministerie zette Teheran de eerste twee maanden van dit jaar nog eens 17.000 vluchtelingen de grens over, ondanks een afspraak tussen de twee landen om tijdens de wintermaanden de deportatie in te perken.

Alles achtergelaten

De teruggekeerde vluchtelingen komen terecht in een land waar nauwelijks werk en woongelegenheid is, met een overheid die niet bij machte lijkt hen te helpen.

“In Teheran woonden we in een huis”, klaagt de 40-jarige Hoden Makhtab, die zes maanden geleden Iran moest verlaten en nu in een kamp in de buurt van Kaboel leeft. “We moesten alles achterlaten. We zijn een familie van acht, en we hebben nog geen hulp van de Afghaanse regering gekregen. Ze zijn ons zelfs nog niet komen opzoeken.”

Makhtab leeft nu in een kleine tent, waarvan de palen bewegen door de wind. In het tentenkamp wonen nog 400 andere gezinnen. De tenten staan in de enkeldiepe modder tussen de werven van Chamany Babrak, een wijk van Kaboel waar volop gebouwd wordt. De vluchtelingen hebben geen stroom of leidingwater.

De vluchtelingen komen uit andere steden in Afghanistan, uit Iran en uit Pakistan. Er leven zelfs Pakistanen die het geweld en het barre weer in de grensprovincies ontvlucht zijn.

Maar de meeste bewoners zijn Afghaanse vluchtelingen uit Iran. Het grote buurland zette de voorbije maanden zoveel Afghanen uit dat er nu rond de meeste belangrijke Afghaanse steden vluchtelingenkampen zijn ontstaan met nieuwkomers.
Volgens hulporganisaties zijn er nu honderden van dergelijke kampen en dreigt de aanvoer van levensmiddelen en de gezondheidszorg er problematisch te worden.

“Mijn schoonzoon stierf tijdens een aardbeving in Iran”, zegt een rillende Sadaf Ismat, een andere vluchteling die zes maanden geleden Iran moest verlaten. We dachten dat de regering ons zou helpen, maar we werden gewoon teruggestuurd. Er is geen werk, maar ik ben zelfs te ziek om te bedelen.”

In de kampen is er aan alles gebrek, maar vooral aan hout. Dat is nodig om de bijtende kou van de winter in Kaboel te verdrijven. De vluchtelingen lijden ook honger; vaak moeten ze met knorrende magen naar bed.

Economische migranten

Het UNHCR en de Afghaanse regering hebben hulpprogramma’s voor vluchtelingen die vrijwillig naar Afghanistan terugkeren, maar niet voor de mensen die nu Iran worden uitgezet. Volgens het UNHCR en de Iraanse regering zijn de gedeporteerden Afghanen die niet geregistreerd waren en illegaal werk zochten in Iran. Economische migranten kunnen geen aanspraak maken op de internationale bescherming die vluchtelingen kunnen claimen.

Vluchtelingen uit Iran vertellen dat ze onder zware bedreigingen werden gedwongen naar Afghanistan terug te keren. Hun verblijven zouden ook geplunderd zijn door Iraanse soldaten. Volgens de vluchtelingen maakt de Iraanse overheid hele vluchtelingenkampen in één keer leeg, zonder na te gaan wie er precies woont.   De meeste mensen in het kamp van Chamany Babrak kunnen Iraanse identiteitskaarten laten zien waarop ze geregistreerd staan als vluchtelingen.

De Afghaanse vluchtelingenminister Mohammed Etibari zegt dat de Afghaanse overheid geen geld heeft om de massa’s gedeporteerden te helpen. Afghanistan heeft Iran gevraagd de uitzettingen terug te schroeven.