Toegang tot drinkwater moet vaker via rechter

“Men is er zich nu bewust van dat men de juridische weg als laatste redmiddel kan inzetten, want de rechters zijn niet zo besmet door de politiek”, zegt Javier Gonzaga van het Observatorium voor Milieuconflicten van de Universiteit van Caldas in Colombia. “De rechtbanken aanvaarden eisen die verband houden met het recht op water, en een recht is opeisbaar.”

Mexico kan als voorbeeld dienen. In september kreeg een inwoner van Xochitepec, in de centrale deelstaat Morelos, gelijk van de rechter. De gemeenschap van honderd families vroeg al sinds de jaren tachtig tevergeefs aansluiting op het waternet. In dezelfde regio bevinden zich luxewoningen die wel drinkwater hebben.

“Onze oorspronkelijke doelstelling is bereikt, we wilden dat een rechter het recht op water erkende”, zegt María Emanuelli van de Internationale Coalitie voor de Habitat. “Het is een van de wegen die men kan volgen, maar niet de enige.”

Mensenrecht

De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties keurde vorig jaar een resolutie goed die de toegang tot water als fundamenteel mensenrecht erkende. De Mensenrechtenraad bekrachtigde dat. De aangesloten landen moeten nu hun wetgeving aanpassen aan die resolutie.

34 Latijns-Amerikaanse landen er zich toe verboden hun wetgeving aan te passen. Tegen 2020 moet de toegang tot water en de zuivering van water aanzienlijk gestegen zijn in de regio.

“De dimensies van de crisis hebben te maken met sociopolitieke en institutionele aspecten, en niet met schaarste en geschikte technologieën”, zegt Esteban Castro, hoogleraar politieke wetenschappen aan de Universiteit van Newcastle in Groot-Brittannië, en coördinator van Waterlat, een netwerk van Latijns-Amerikaanse academici die rond waterbeheer werken. “De macrotendens in de strijd voor water draait rond de eis van bestuurbaarheid en beheer van water,” zegt hij.

Waterkrachtcentrales

In Mexico, waar 30 procent van de woningen geen drinkwater heeft, hebben inwoners van acht gemeenten in de deelstaat Veracruz zich verenigd in het comité Groene Bescherming, Natuur voor Altijd. Ze verzetten zich tegen de bouw van een grote waterkrachtcentrale en de omleiding van de Blanco-rivier die daarvoor nodig is. “Het complex zou 92 procent van het debiet van de rivier wegnemen”, zegt academica Beatriz Torres van de Universiteit van Veracruz.

Sinds 1948 heerst een wettelijk verbod op het gebruik van water uit het Blanco-bekken maar de regering hief dat verbod in 2006 op om dit soort projecten mogelijk te maken. De plaatselijke bewoners lieten zich inspireren door het verzet tegen het stuwmeer La Parota, waarvan de constructie in 2009 werd stilgelegd als gevolg van protest.

“Je moet verschillende strategieën combineren: sociale mobilisering, juridische eisen en politieke actie”, zegt Gonzaga. “Daarom is het belangrijk om voor een grondwetswijziging te ijveren.” In Colombia, waar Gonzaga vandaan komt, verwierp het parlement een verzoek om een referendum te houden over het recht op water.