Toekomst ontwikkelingsronde onzeker na tweede WHO-flop

De handelsministers van de 146 WHO-lidstaten hadden nog tot zondag gehoopt
op een doorbraak of een verlenging van de bijeenkomst tot maandag, maar na
uren van intense onderhandelingen bleken de standpunten van de rijke en
arme landen nog altijd te ver uit elkaar te liggen. Na de mislukking van de
WHO-ministerconferentie van Seattle in 1999 is dit de tweede WHO-top die
helemaal niets oplevert.

Critici die ijveren voor een hervorming of zelfs de afschaffing van de WHO,
een organisatie die volgens hen ondemocratisch is, gedomineerd wordt door
de rijke landen en sociale en ecologische problemen negeert, tonen zich
blij met de flop. Dit is een overwinning van de rede, een overwinning voor
arme landen en de civiele samenleving, zegt Alberto Villareal, de
directeur van de handelscampagne van Friends of the Earth International.
“We konden niet toestaan dat de rijke landen hun wil nog eens zouden
opleggen. Volgens Phil Bloomer van de Britse hulporganisatie Oxfam zijn de
onderhandelingen mislukt dankzij de plotse samenhang onder de
ontwikkelingslanden. “WHO-onderhandelingen zullen nooit meer zijn als
vroeger,” oordeelt Bloomer.

De meeste ngo’s stellen de EU en de VS verantwoordelijk voor de mislukking.
“Dit was de enige optie voor de ontwikkelingslanden,” stelt Barry Coates,
de directeur van de World Development Movement. “Ze werden onder druk
gezet, genegeerd en gemarginaliseerd. De onderhandelingen verlaten was
beter dan het ontwerpakkoord ondertekenen dat op tafel lag.”

Pascal Lamy, de handelscommissaris van de EU, maakt eerder de “middeleeuwse
organisatie” van de WHO verantwoordelijk voor de mislukking. Volgens hem
kan de organisatie haar taak niet aan met de huidige procedures. “Het is
onmogelijk de discussies tussen 146 lidstaten zo te structureren en te
sturen dat een consensus in de hand gewerkt wordt.” Martin Khor, de
directeur van de Aziatische ngo Third World Network, deelt die analyse.
Maar volgens hem moeten de beslissingsmechanismen vooral hervormd worden om
voor meer transparantie te zorgen en ook ontwikkelingslanden toe te laten
ten volle te participeren.

Bij de meeste delegaties was de stemming zondag eerder bedrukt, al zijn de
ontwikkelingslanden die deel uitmaken van de G-20 trots op hun
standvastigheid. Afrikaanse landen vrezen dat ze nog meer gemarginaliseerd
zullen raken. Vrijdag hadden de lidstaten van de Afrikaanse Unie samen met
de groep van de ACP-landen voormalige Europese kolonies in Afrika, de
Cariben en de Stille Oceaan en de Minst Ontwikkelde Landen een alliantie
opgericht om hun belangen beter te verdedigen op fora als de WHO. De groep
telt 92 leden, waarvan er 61 lid zijn van de Wereldhandelsorganisatie.
Buiten het kader van internationale organisaties weegt de economie van die
landen te licht om veel te kunnen bereiken. Maar ook grotere
ontwikkelingslanden als Brazilië vrezen dat de mislukking een stap
achteruit betekent voor hun handelskansen. Diplomaten stellen daarnaast dat
het debacle ook unilateralistische tendensen in de internationale politiek
kan versterken.

In een poging om toch nog tot een compromis te komen, had Mexico zaterdag
een uiterst vaag ontwerpakkoord voorgelegd op basis van de discussies van
de voorbije dagen. Daarin zat geen oplossing voor het cruciale strijdthema
van de top, de vraag van de ontwikkelingslanden aan de industrielanden om
stevig het mes te zetten in hun landbouwsubsidies. De tekst bevatte ook
geen nieuw tijdsschema of deadlines in verband met andere belangrijke
engagementen waartoe de WHO-leden zich bij hun vorige top in 2001 in Doha
hadden verbonden. Het document liet ook in het midden of de WHO meteen
“nieuwe thema’s” zou aansnijden als investeringen en transparantie bij
overheidsaanbestedingen een vraag van de rijke landen. Daardoor stelde de
compromistekst bijna iedereen teleur.

De top van Cancún begon in een sfeer van polarisering tussen de VS en
Europa enerzijds en de G-22, een groep van een twintigtal
ontwikkelingslanden onder leiding van Brazilië, India en China. De G-20
stelde de industrielanden voor het blok: geen akkoord zonder duidelijke
toegevingen rond de vermindering van de subsidies die de internationale
handel in landbouwproducten scheeftrekken. Ook binnen de groep van de
ontwikkelingslanden kwamen tijdens de top grote meningsverschillen aan het
licht, maar op dit punt bleven de arme landen het eens. Nadat de
conferentie was besloten, stelden vertegenwoordigers van Argentinië,
Brazilië, Ecuador en Zuid-Afrika dat de leden van de G-20 ook in de
toekomst gezamenlijke standpunten zullen innemen tijdens
handelsbesprekingen. Ze maakten zich ook sterk dat de onderhandelingen over
de liberalisering van de handel in landbouwproducten zullen worden verder
gezet.

De onderhandelingen over de vrijmaking van de handel in landbouwproducten
en over de andere thema’s die in 2001 werden opgenomen in de
ontwikkelingsronde, moeten eigenlijk op 1 januari 2005 beëindigd zijn. Voor
de top werd al aan de haalbaarheid van die deadline getwijfeld, en nu is
die onzekerheid nog veel groter geworden. “De WHO heeft loden voeten en
vordert steeds langzamer,”, stelt Friends of the Earth-medewerker Villareal.

De directeur van de WHO, Supachai Panitchpakdi, hoopt dat de WTO-leden “ten
laatste op 15 december” kunnen samenkomen in Genève om de draad van de
onderhandelingen weer op te nemen.