Toenemende ongelijkheid bedreigt veiligheid wereldwijd

De versnelde globalisering van de jongste decennia heeft zowel meer als minder respect voor de mensenrechten met zich meegebracht. Zo zorgt het proces van schaalvergroting voor een gevoel van internationale solidariteit en wereldburgerschap, wat zich volgens de VN-professoren weerspiegelt in meer collectieve interventies in burgeroorlogen, ingegeven door zuiver humanitaire motieven. Onder politici, religieuze leiders en in de cultuursector groeit een internationale consensus over de mensenrechten en over de basisvoorwaarden voor een menswaardig leven.

Het slechte nieuws is dat de ongelijkheid veel groter is geworden als gevolg van het feit dat geld, goederen, mensen en ideeën sneller en vaker over nationale grenzen heen vloeien. De globalisering heeft meer gedaan voor de rijken en machtigen, want net zij hebben haar ontworpen voor dat doel, zegt medeauteur Henry Shue, professor politicologie en internationale relaties aan het Merton College, Oxford. Zij is één van de academici die meewerkt aan de Universiteit van de Verenigde Naties, die sinds 1973 in Tokio mondiale problemen wetenschappelijk onderzoekt.

De UNU noemt het internationale engagement voor de mensenrechten parochiaal. De internationale gemeenschap heeft nog niet getoond dat ze zich wil engageren om mensenrechten af te dwingen over landsgrenzen heen, zegt medeauteur Jean-Marc Coicaud. Tijdens de jaren 90 werd er 20 miljard dollar gespendeerd aan humanitaire interventies rond de wereld, waaronder Bosnië, Rwanda en Somalië. Vergeleken met het gemiddelde jaarlijkse defensiebudget van de VS tijdens dezelfde periode (280 tot 300 miljard dollar) is dat een schijntje. Rijke landen zijn niet echt bereid om geld in te zetten voor conflicten buiten hun grenzen, constateert Coicaud. Landen zijn wel bereid om militaire macht te gebruiken als hun nationale belangen op het spel staan, maar voor de mensenrechten is dat een andere zaak.

De politieke instabiliteit, de sociale onrust, de honger en de wrok van miljoenen zijn ernstige bedreigingen voor de wereldvrede. Om die dreiging af te wenden is meer nodig dan militaire interventies. Coicaud stelt alvast één oplossing voor: sociale rechten en burgerrechten een plaats geven in handelsverdragen.

De globalisering heeft enorme gevolgen voor nationale overheden. Soevereine staten slagen er steeds minder in om de sociale en economische verzuchtingen van hun bevolking te verdedigen, zegt Ruth Gavison van de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem en een derde auteur van het rapport. De industrie kan sneller schuiven met arbeid en kapitaal, wat door de grote verschillen in loonkost in de wereld ook massaal gebeurt. Het grootste slachtoffer van die ontwikkeling zijn ongeschoolde arbeiders in de industrielanden. Zij kunnen niet concurreren met de lage lonen van hun tegenhangers in ontwikkelingslanden.

De grote beslissingen over de richting waarin de wereldeconomie evolueert worden genomen door internationale fora waar een topklasse uit een aantal landen akkoorden sluit die steeds goed voor hen zijn, maar niet altijd in het openbare belang, meent Gavison. Dat beslissingsproces maakt landen en leiders uit de derde wereld kwetsbaarder. In economisch opzicht heeft vooral China geprofiteerd van de globalisering. Afrika daarentegen blijft grotendeels verstoken van de zegeningen ervan omdat de infrastructuur ontbreekt om te participeren. In de meeste Afrikaanse landen zijn basisvereisten als geletterdheid en een goede transportinfrastructuur eenvoudig niet aanwezig. En nog belangrijker: er is geen efficiënt belastingstelsel dat de fondsen kan leveren om onderwijs, instellingen en openbare diensten op te bouwen. En zonder een functionerend gerecht of geld om de politielonen te betalen, is er geen respect voor de mensenrechten mogelijk. Volgens de UNU moeten donorlanden meer aandacht hebben voor de uitbouw van een belastingstelsel zodat landen zelfbedruipend worden.

+United Nations University Study (http://www.ony.unu.edu/seminars/globofhumanrightsbook.pdf)