Topverdachte van Rwandatribunaal blijft voortvluchtig

RWANDA: Topverdachte van Rwandatribunaal blijft voortvluchtig
Stephanie Nieuwoudt

De steenrijke Kabuga wordt beschouwd als een van de aanstichters van de moordpartijen van 1994. Hij wordt ervan verdacht geld te hebben geleverd voor de aankoop van de machetes, schoppen en vuurwapens die bij de moorden gebruikt werden. En hij was de eigenaar van Radio Mille Collines, een radiostation dat de haat tegen de Tutsi’s aanwakkerde.

Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft een beloning van vijf miljoen dollar uitgeloofd voor informatie die tot zijn arrestatie kan leiden, maar voorlopig zonder resultaat. Er zijn aanhoudende geruchten dat Kabuga een luxeleven in Kenia leidt onder de bescherming van topfiguren uit de regering van de voormalige president Daniel arap Moi. De huidige regering in Nairobi zegt wel dat ze bereidheid is om het tribunaal te helpen in de zoektocht. Andere geruchten houden het erop dat Kabuga net als veel andere daders naar Congo gevlucht is.

Het Rwandatribunaal was op zoek naar nog achttien verdachten, waarvan er de voorbije maanden vier opgepakt zijn. Augustin Ngirabatware, minister van Planning bij het begin van de genocide en aandeelhouder van Radio Mille Collines, werd op 17 september in Duitsland gearresteerd. Eerder waren Dominique Ntawukuriryayo, Laurent Bucyibaruta en Wenceslas Munyeshyaka aangehouden. Munyeshyaka wordt ervan beschuldigd als priester een aantal Tutsi’s in zijn kerk vermoord te hebben. Bucyibaruta zou als hooggeplaatste ambtenaar publiek opgeroepen hebben tot de genocide.

De recente arrestaties worden gezien als een sterk signaal van het tribunaal naar de voortvluchtige daders dat gerechtigheid hoe dan ook geschiedt, zij het traag. Maar de vraag is wat er zal gebeuren met verdachten die het komende jaar worden opgepakt, nu het tribunaal maar dertien maanden meer heeft om de processen af te ronden. Er zijn al processen afgehandeld in enkele maanden, maar andere zaken sleepten jaren aan. En moet er gebeuren met de verdachten die na 2008 nog voortvluchtig zijn?

Tijdens een speech voor de VN Veiligheidsraad sprak hoofdaanklager Hassan Bubacar Jallow zich uit voor Rwanda als “belangrijkste potentiële bestemming” voor de personen die al vastgehouden worden door het tribunaal en voor de meeste verdachten die nu nog voortvluchtig zijn. Mpiranya, voormalig bevelhebber van de presidentiële wacht, Nizeyimana, een toenmalig militair leider en de voormalige ministers Bizimana, Nsabinamana en Ngirabatware zullen niet aan Rwanda uitgeleverd worden, omdat ze tot de hoofdverdachten behoren.

Als de mannen nog voortvluchtig zijn na 2008, zal het tribunaal de Veiligheidsraad vragen hoe het verder moet. De raad zou het tribunaal ook na 2008 verder kunnen belasten met enkel die specifieke zaken, of ze kunnen overhevelen naar een nationale justitie.

Rwanda is alvast vragende partij om de zaken zelf af te handelen. Maar de internationale gemeenschap is sceptisch over de capaciteiten van het land om dergelijke topzaken tot een goed einde te brengen. De gevangenissen in het land zitten nu al vol met duizenden genocideverdachten en de overheid greep terug naar de traditionele rechtspraak om het overbelaste gerecht te helpen.

Amnesty International en andere mensenrechtenorganisaties maken zich zorgen over het respect voor de mensenrechten. Er is twijfel of Hutu-verdachten een eerlijk proces kunnen krijgen in een land dat nu voornamelijk door Tutsi’s geleid wordt.

De Rwandese overheid heeft een nieuwe gevangenis gebouwd en werkt nauw samen met het tribunaal om de transfer van de gevangenen voor te bereiden. Het tribunaal zorgt intussen voor de opleiding van Rwandees personeel om te helpen bij toekomstige genocidenprocessen in Rwanda.

Andere Afrikaanse landen als Zuid-Afrika en Botswana zijn niet happig om de processen te organiseren als Rwanda zichzelf daartoe in staat ziet. Hetzelfde geldt voor de Europese landen. Noorwegen heeft de mogelijkheid onderzocht maar kwam tot de conclusie dat de eigen wetgeving niet geschikt was voor genocideprocessen.