Totale chaos dreigt in Oost-Timor

In Oost-Timor is het nooit echt rustig. Sinds de afscheiding van Indonesië en de officiële onafhankelijkheid van mei 2002 is het land steeds intern verdeeld geweest. De rode draad doorheen het verhaal is de kloof tussen enerzijds groepen die eerder pro-Indonesië waren en anderzijds aanhangers van de onafhankelijkheid.
De scheiding loopt al jaren dwars doorheen de Oost-Timorese maatschappij, en is zelfs geografisch van aard. Zo stonden in 2006 twee fracties van het leger lijnrecht tegenover elkaar, omdat de ene (uit het oosten) zogezegd bevoordeeld werd om de eenvoudige reden dat ze zich fanatieker had ingezet voor de onafhankelijkheid dan de andere (uit het westen). Het gevolg was een korte burgeroorlog met een heuse coup als climax.
Dat was het signaal voor toenmalig minister van Buitenlandse Zaken en huidig president José Ramon-Horta om de hulp van de internationale gemeenschap in te roepen. Australië, dat zich hierop voorbereid had, leidde de VN-operatie die opnieuw rust moest brengen in het geteisterde staatje. Een oplossing leek nabij na de arrestatie van rebellenleider Alfredo Reinado. Die wist niet veel later echter te ontsnappen.

Aanslag op Ramos-Horta

Op 11 februari van dit jaar kende het geweld een plotse heropleving. President Ramos-Horta en zijn Premier Xanana Gusmao waren de voornaamste doelwitten, waarbij Ramos-Horta gewond raakte. De aanval werd geleid door Reinado, die daarbij om het leven kwam. De omstandigheden daarvan zijn nog steeds onduidelijk. Australië en Nieuw-Zeeland stuurden onmiddellijk extra troepen om de toestand te stabiliseren.
Ook vandaag heeft Australië nog ongeveer 750 vredestroepen ter plaatse onder VN-commando. Dat is echter een druppel op een hete plaat. Bovendien stoot de aanwezigheid van buitenlandse troepen steeds meer op vijandigheid vanuit de binnenlandse politiek.

Vernietigend VN-rapport

Dat lijkt echter zowat het enige waarover de Oost-Timorese politici het nog eens zijn.

Nog even en de bevolking neemt er het recht in eigen handen.

The Australian kon een nog niet gepubliceerd document van de VN over Oost-Timor inkijken. Het gaat om een vernietigend rapport. Inefficiëntie bij het gerecht en een niet of nauwelijks functionerende politiemacht zorgen voor een toestand die naar straffeloosheid neigt. Pogingen om een geloofwaardige nationale politie op te richten faalden jammerlijk. Er wordt nauwelijks geïnvesteerd in recherche en er is een compleet gebrek aan interne controle.
Dezelfde problemen komen terug op juridisch vlak. Er is een acuut gebrek aan rechters, advocaten en juridische structuur. Zo heeft men een achterstand opgelopen van zowat 5000 rechtszaken. Dat de overheid er aan vasthoudt het uit de koloniale tijd stammende maar nog zelden gesproken Portugees als een officiële taal te beschouwen helpt ook al niet. Een al te groot deel van het budget moet zo aan vertaalwerk besteed worden.

Economische crisis

De globale economische crisis heeft natuurlijk evenmin een positieve invloed. De sociaal-economische situatie was al niet erg rooskleurig, en de sterk dalende olieprijzen hebben er volgens de VN voor gezorgd dat er dringend “een globaal werkgelegenheidsproject nodig is” om de Oost-Timorese economie er terug bovenop te krijgen. Daar lijken de politieke hoofdrolspelers (Ramos-Horta, Gusmao, oppositieleider Mari Alkatiri en legerchef Tuar Matan Ruak) echter niet toe in staat.
Volgens de VN kan Oost-Timor het dan ook niet alleen aan: “Er is dringend internationale interventie nodig om politie en gerecht te versterken en zo de stabiliteit van het land te verzekeren”. Australisch Oost-Timor expert Clinton Fernandes beaamt de conclusies van het rapport. “Nog even en de bevolking neemt er het recht in eigen handen”, vreest hij.