Toxische tankers uit het Noorden bedreigen het Zuiden

Greenpeace weet dat de Verenigde Staten (VS) van plan zijn volgend jaar vier
ongebruikte toxische schepen uit te voeren die onder de rechtsbevoegdheid
vallen van de Amerikaanse Maritieme Administratie. Volgens Kevin Stairs,
politiek adviseur van Greenpeace, bevatten de vaartuigen aanzienlijke
hoeveelheden stoffen die schadelijk zijn voor de gezondheid, zoals asbest en
PCB’s. Met de beslissing volgt de regering-Bush een totaal andere koers dan
onder de vorige president, Bill Clinton. Toen werd de export van dergelijke
schepen verboden omwille van mogelijke schade in de landen die de vaartuigen
moeten slopen. Jim Puckett van BAN, een niet-gouvernementele organisatie
(ngo) die zich toelegt op de handel in toxisch materiaal, stelt dat de
beslissing van Clinton te danken was aan de druk door actievoerders en
aandacht in de media. In reportages hadden journalisten de verschrikkelijke
omstandigheden blootgelegd waarin duizenden arbeiders op Aziatische
scheepswerven schepen opnieuw moeten omvormen tot staal.

Maar nu hebben het Amerikaanse congres en president Bush dus het moratorium
ongedaan gemaakt en een fonds van bijna twintig miljoen euro opgezet voor de
financiering van een proefproject om vier schepen uit te voeren en enkele
andere te laten zinken om kunstmatige riffen te creëren. Ravi Agarwal van de
Indiase afdeling van BAN weet dat de Amerikaanse overheid gesprekken zou
hebben gevoerd met Indiase scheepsslopers voor de verkoop van schepen die
niet zijn ontdaan van de giftige stoffen. De VS beweert zich te houden aan
de principes van ecologische gerechtigheid, waardoor mensen niet onredelijk
veel mogen worden blootgesteld aan toxische stoffen. Maar blijkbaar geldt
dat principe alleen binnen de grenzen van de VS, aldus Agarwal. De
ontwikkelingslanden krijgen alleen maar af te rekenen met deze giftige
schepen en de onvermijdelijke vervuiling en schade voor de gezondheid van de
arbeiders, omdat we arm zijn, voegt hij er schamper aan toe.

BAN, Greenpeace, Toxic Link of India en een aantal vakbonden stellen dat het
beleid van de VS niet alleen in strijd is met de eigen nationale wetgeving,
maar ook met de Conventie van Basel inzake de grensoverschrijdende
verplaatsingen en opruiming van gevaarlijk afval. De Conventie valt onder de
bevoegdheid van het Milieuprogramma van de VN en verbiedt sinds 1992 de
handel in gevaarlijk afval tussen landen die de conventie hebben
geratificeerd. Volgens Puckett zou de VS zijn toxische tankers niet kunnen
uitvoeren als de conventie streng zou worden toegepast, ook al heeft het
land de conventie zelf niet geratificeerd. Puckett schat dat er ongeveer
driehonderd schepen van de Amerikaanse nationale defensievloot liggen te
roesten in de havens van de VS. Aan de kust van de oostelijke staat Virginia
ligt een honderdtal boten, die Puckett een spookvloot vol asbest en PCB’s
noemt.

De eerste versie van de Conventie van Basel van in maart 1989 had niet de
kracht om het verkeer in giftig afval te voorkomen. Dat afval stroomt
meestal van de industrielanden in het Noorden naar de ontwikkelingslanden in
het Zuiden. Maar de landen van het Zuiden, en de Afrikaanse in het
bijzonder, wisten een amendement door te drukken, bekend als het verbod van
Basel, dat vanaf begin 1998 alle export van gevaarlijk afval uit de rijke
industrielanden van de Organisatie voor Economische Samenwerking en
Ontwikkeling OESO naar alle niet OESO-lidstaten verbiedt. Naast asbest en
PCB’s bevat de lijst ook nog arsenicum - sterk giftig en kankerverwekkend -
cadmium - schadelijk voor de longen en andere organen - en kwik - dat schade
berokkent aan de hersenen, de nieren en de ontwikkeling van foetussen. Ook
medisch afval, zoals injectienaalden, farmaceutische verpakkingen en
materiaal dat besmet kan zijn met ziektekiemen en schadelijke
micro-organismen, staan expliciet vermeld.

Veel van de gevaarlijke stoffen waarop de conventie betrekking heeft, zijn
bijproducten van de vervaardiging van computers, mobiele telefoons en ander
materiaal voor de moderne telecommunicatie- en informatietechnologie. BAN
vraagt zich af of bepaalde producten zoals elektronica, die vooral in Azië
worden geproduceerd, als afval naar dat continent moeten terugkeren. Het
eenvoudige feit dat transnationale elektronicabedrijven gebruik maken van de
goedkope arbeidskrachten om hun producten te vervaardigen, rechtvaardigt
niet dat diezelfde bevolking nog eens wordt blootgesteld aan het afval van
die producten, vindt Puckett. De ngo’s stellen dat het verbod van Basel nog
altijd wordt bedreigd door machtige regeringen en drukkingsgroepen uit de
zakenwereld, die proberen het verbod te saboteren. BAN roept de 152 staten
die de Conventie van Basel hebben geratificeerd ertoe op uitdrukkelijk elk
‘proefproject’ te verwerpen, zoals bijvoorbeeld het plan van de VS om
giftige schepen naar het Zuiden uit te voeren.