Traditionele verhalen uit Afrika

‘In grote delen van Afrika is de vertelling nog altijd de voornaamste literaire uitingsvorm’, stelt de inleiding op de serie. ‘De serie ‘Bibliotheca Africana’ beoogt -hoe paradoxaal het ook klinkt- deze vertellingen voor het oog zichtbaar te maken. Door in de vertaling de oorspronkelijke vertelstijl te volgen, wordt gepoogd de sfeer van de mondelinge vertelling op te roepen en een impressie te geven van de intimiteit die er heerst tijdens zo’n opvoering, die vrijwel altijd plaatsvindt in contact met het publiek en meestal onder begeleiding van muziekinstrumenten.’

De sterkte van de serie ligt in het feit dat de verhalen opgetekend worden uit de mond van traditionele barden en hedendaagse geschiedschrijvers, volksvertellers en eerder academische woordvoerders. De teksten ontstaan binnen een niet-kunstmatige omgeving, worden op band opgenomen en later -bijna letterlijk- overgeschreven en vertaald. Het ritme dat ontstaat in zo’n live uitgevoerde vertelling blijft grotendeels overeind in de gedrukte tekst. De herhalingen, de directe aansprekingen, de vragen aan het publiek: ze staan er allemaal. Net zoals de zijsporen, de voor Europeanen moeilijk te begrijpen grappen of mysteries, de overdrijvingen en de schijnbare onverenigbaarheden. Je moet, met andere woorden, als lezer een heel andere positie innemen dan je gewoon bent. Wie ooit meegezogen werd in het magistrale epos ‘Segou’ van Maryse Condé, moet even van leeshouding veranderen vooraleer te beginnen aan ‘De helden van Segou. Een legende uit Mali’. De vertelling van Tayiru Banbera biedt minder gekende taalgrond, maar juist meer Afrikaanse leem en stoffige aarde; minder herkenbare verhaallijnen en intriges maar meer Afrikaanse realiteit en visie op geschiedenis. Hetzelfde gaat op voor de andere uitgaven in de Bibliotheca Africana. ‘Mbemba Sidiki, spreken is rekenschap afleggen’, is de openingszin en de rode draad van ‘Sunjata. Het beroemdste epos van Afrika’. Het had de reclameslogan kunnen zijn voor de hele serie, maar daarvoor is de zin natuurlijk niet commercieel genoeg. Misschien was ‘lezen is luisteren’ beter, alleen zou dat dan weer slechts de helft van het verhaal vertellen. In Afrika is een toehoorder immers ook deelnemer, is de verteller niet de bezitter van het verhaal, is muziek geen achtergrond en zijn legendes geen sprookjes. De ‘Bibliotheca Africana’ is een moedige én een respectvolle poging om de wereld van de Afrikaanse vertellingen een beetje toegankelijk te maken voor de Nederlandstalige lezer. ‘Het gras in de put, slechts een stoutmoedig rund kan het eten’, zegt Lansine Diabatein zijn ‘Sunjata’. De Bibliotheca Africana is er voor stoutmoudige runderen.

In de ‘Bibliotheca Africana’ van de uitgeverij Elmar verschenen reeds: ‘De helden van Segou. Een legende uit Mali’ (90-389-0737-0), ‘Sunjata. Het beroemdste epos van Afrika’ (90-389-0726-5) en ‘De Haayre. Vertelling over een nomadisch koninkrijk’ (90-389-0784-2).