"Tsjernobyl kan nog eeuwen voor problemen zorgen"

Uit de informatie die wetenschappers vorige maand publiceerden, blijkt dat de dierenpopulaties in de vervreemdingszone rond de site van de voormalige kerncentrale wel degelijk dalen. Ook zag de Duitse regering, die jagers een compensatie betaalt voor de radioactieve everzwijnen die ze vangen, de kosten verviervoudigen in de laatste twee jaar omdat er steeds meer dieren werden gevonden met hoge cesiumgehaltes.   
Maanden geleden hadden dokters in Oekraïne en Wit-Rusland verklaard dat ze bij patiënten een toename vaststellen van kankers, mutaties en bloedziekten die aan de ramp in Tsjernobyl worden toegeschreven. Los daarvan ziet een Amerikaanse studie van april een stijging in het aantal geboorteafwijkingen voor Oekraïne, die verband zouden houden met de voortdurende blootstelling aan lage stralingsdosissen.
 
Volgens tegenstanders van kernenergie tonen de studies dat mensen nog decennia en mogelijk eeuwen te maken zullen krijgen met de verwoestende gevolgen van de ramp. “Dit blijft een probleem in de komende honderden jaren”, zegt Rianne Teule van Greenpeace. “De nieuwe bevindingen bevestigen dat de problemen die de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en het Internationaal Agentschap voor Atoomenergie (IAEA) optekenden in 2006 niet snel zullen verdwijnen.”
 
De ontploffing van een kernreactor in Tsjernobyl in april 1986 veroorzaakte de zwaarste kernramp ter wereld. De totale radioactiviteit die vrijkwam was naar schatting 200 maal groter dan die van de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki samen. Bij de explosie en de daarop volgende brand steeg een enorme radioactieve wolk op die zich over Europa verspreidde. 35.000 mensen in gebieden nabij de kerncentrale werden geëvacueerd.
 
De VN, WHO, het IAEA en andere instanties vormden later samen met de Russische, Wit-Russische en Oekraïense regering het Tsjernobyl-forum om zich te buigen over de gevolgen van de ramp. Hun bevindingen werden in 2006 voorgesteld. Ze telden slechts 56 directe doden, en later naar schatting 4000 doden ten gevolge van het ongeval. Het rapport kreeg zware kritiek omdat ze het aantal doden en de potentiële gezondheidsrisico’s in de toekomst zou onderschatten. 

Geboorteafwijkingen

Alternatieve studies meenden dat de gevolgen van de ramp voor de gezondheid veel groter waren. In 2006 verscheen bijvoorbeeld het TORCH-rapport van de Britse wetenschappers Ian Fairlie en David Sumner op vraag van een Duits groen parlementslid. Dat maakt gewag van onzekerheid over de effecten van lage dosissen stralingen en interne straling door voedsel. Volgens de studie kwamen er ook dertig procent meer radioactieve deeltjes in het milieu terecht dan gedacht. Daarnaast waren ook officiële cijfers van de landen die het hardst werden getroffen door het ongeval – Wit-Rusland, Oekraïne en Rusland – in tegenspraak met het rapport van het Tsjernobyl-forum.
 
Het VN-agentschap dat onderzoek doet naar kanker denkt eerder aan 16.000 doden door Tsjernobyl, terwijl de Russische academie voor wetenschappen minstens 140.000 doden in Oekraïne en Wit-Rusland, en 60.000 in Rusland naar voor schuift. De Oekraïense stralingscommissie op haar beurt zet de teller op 500.000.
Dokters in Oekraïne en Wit-Rusland lieten eerder dit jaar in de media weten dat er een stijging is van kankers, kindersterfte en andere zaken die ze wijten aan de voortdurende gevolgen van de ramp. De Amerikaanse arts Wladimir Wertelecki, die uitgebreid onderzoek deed naar geboorteafwijkingen in Oekraïne, publiceerde in april resultaten waaruit blijkt dat sommige van deze afwijkingen in delen van het land in de lift zitten. Volgens hem zou dat een gevolg kunnen zijn een blijvende blootstelling aan lage stralingsdosissen.

Radiofobie

Een zin in het rapport van het Tsjernobyl-forum dat er geen bewijs was voor een groter risico op geboorteafwijkingen in de door het ongeval aangetaste gebieden, oogstte toen veel kritiek. Dokter Wertelecki zegt nu dat op zijn minst de bevindingen van het Forum herbekeken moeten worden en dat er meer studies nodig zijn om de gezondheidsgevolgen van de ramp volledig in kaart te brengen. Zijn oproep krijgt de steun van groepen als het Britse Chernobyl Children’s Project. 
De WHO en het IAEA blijven achter het Tsjernobyl-forumrapport staan. Volgens het IAEA zijn vele ziekten die aan Tsjernobyl worden gelinkt in feite te wijten aan de stress van radiofobie, een angst voor straling, of armoede en een ongezonde levensstijl.
Voor de tegenstanders van kernenergie moeten internationale organisaties en regeringen een belangrijke rol spelen om de gevolgen van de ramp volledig te onderzoeken en de bevolking te beschermen. “Buiten de vervreemdingszone zijn er nog zwaar besmette gebieden die publiek toegankelijk zijn. Naast besmette everzwijnen in Duitsland zien we ook straling bij wilde bessen en ander voedsel dat mensen kunnen eten. Er moet meer gebeuren om de bevolking te beschermen. Daarnaast kan de WHO een uitvoerige internationale studie van alle data in goede banen leiden”, zegt Teule van Greenpeace.