Turken keren zich af van Syrië-beleid van eigen regering

Volgens een recente opiniepeiling steunt slechts 18 procent van de bevolking de manier waarop premier Recep Tayyip Erdogan de crisis in buurland Syrië aanpakt. Nooit eerder de laatste tien jaar was de steun voor het Turkse buitenlandbeleid zo klein.

Een totale verrassing is dit niet. De populariteit van de Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AKP) gaat al een heel jaar achteruit. Maar de Syrische kwestie heeft dat proces duidelijk versneld.

Tegen elke interventie

Bij het begin van het Syrische conflict negentien maanden geleden verzette de Turkse regering zich tegen elke buitenlandse interventie. Ze trok zelfs meermaals naar Damascus in een poging om de Syrische president Bashar al-Assad ervan te overtuigen de brutale repressie te laten varen.

Ankara had toen ook geen belang bij een regimewissel. Het had bijna twintig jaar gekost om toenadering te zoeken tot Damascus. Dat werd in 2009 bezegeld met de ondertekening van vijftig bilaterale handels- en veiligheidsakkoorden. Die moesten de Turkse export naar Syrië aanzwengelen tot 5 miljard dollar (3,9 miljard euro) per jaar tegen 2012.

Tegen Assad

Maar medio 2011 keerde Erdogan zich tegen Assad. Een oplossing voor het steeds gewelddadiger conflict kon er volgens de Turkse regering alleen maar komen als Assad opstapte.

Ankara begon onderdak en steun te verlenen aan de twee rebellengroepen, de Syrische Nationale Raad en het Vrije Syrische Leger.

Turkije werd daarin aangemoedigd door de VS, en ook door Saoedi-Arabië en Qatar. Die hebben massaal geïnvesteerd in Turkije sinds de AKP in 2002 aan de macht kwam. Voor dit jaar hebben ze zelfs 12 miljard dollar (9 miljard euro) meer investeringen beloofd.

Het verkoelde wel de relaties met andere landen die Assad steunden, vooral met Iran, Irak, Rusland en China.

Milde oppositie

De Turkse oppositie, vooral vertegenwoordigd door de centrumlinkse Republikeinse Volkspartij (CHP), was aanvankelijk mild in zijn kritiek op het Syrië-beleid van de AKP.

De CHP huldigde de doctrine van Kemal Atatürk, stichter van het moderne Turkije, dat het land zijn territoriale integriteit alleen maar kan bewaren als het uit internationale conflicten wegblijft; die doctrine wordt soms samengevat met de frase ‘geen problemen met de buren’.

Maar door de gebeurtenissen sinds juni, vooral de groeiende stroom vluchtelingen naar Turkije en de toenemende vijandigheden tussen het Turkse leger en de Koerdische PKK, is de Turkse oppositie assertiever geworden.

De PKK, die door de VS en de EU als een terreurorganisatie wordt beschouwd, bekampt de Turkse regering al 28 jaar. Daarbij zijn ondertussen veertigduizend doden gevallen, vooral burgers.

Strategische vergissing

Er zijn ongeveer dertig miljoen Koerden, verspreid over Turkije, Iran, Irak en Syrië. Hun eis tot zelfbeschikking is al lang een bedreiging voor de centrale regeringen van de vier landen. De grootste groep woont in Turkije.

De laatste maanden beschuldigt de regering-Erdogan er Damascus en ook Teheran van dat die steun verlenen aan de PKK, maar hard bewijs is daarvoor nog niet geleverd.

Niettemin heerst overal het vermoeden – en de CHP buit dat uit – dat de groeiende effectiviteit van de PKK rechtstreeks te maken heeft met de situatie in Syrië. Zo heeft het Assad-regime zich teruggetrokken uit de Koerdische gebieden langs de grens en hebben plaatselijke Koerdische milities, sommige met nauwe banden met de PKK, de controle daar overgenomen.

Volgens de CHP was het een strategische vergissing van Erdogan om in te zetten op het snelle vertrek van Assad.

Bijsturen

Onafhankelijke analisten verwachten dat Erdogan zijn beleid de komende maanden zal bijsturen, “vooral als Assad of zijn regime het blijken vol te houden”, zegt Semih Idiz van de krant Hurriyet. Volgens Idiz zal Erdogan dan meer op verzoening aansturen.

Ook bij de AKP-gezinde krant Zaman, de grootste krant van het land, groeit het ongenoegen. “De Turkse regering heeft besloten om de (Syrische) oppositie te steunen en heeft zo zijn geen-problemen-met-de-buren-beleid vervangen door een betere-relaties-met-toekomstige-buren-beleid”, zegt de prominente Zaman-columnist Kerim Balci aan IPS. “Dat was een gok: als de oppositie wint in Syrië, dan zal Turkije de grote winnaar zijn; maar als ze verliest, of als de chaos voortduurt tot in de winter, dan zal Turkije veel verliezen.

“Het Turkse beleid ten aanzien van Syrië is 100 procent legitiem maar niet zo goed berekend. Turkije was beter bij zijn vroegere beleid gebleven om op goede voet te staan met alle partijen in het conflict, zowel met het Syrische regime, met de oppositiegroepen als met de andere betrokken partijen.

“Anderzijds is de Turkse premier een pragmatisch man. Zodra hij inziet dat hij zijn eigen politieke carrière schaadt, zal hij een bocht van 180 graden maken.”