Turkse Lucernascholen voldoen aan Belgische onderwijsnormen

In Nederland begon alles met een documentaire van het actualiteitenprogramma Nova. De documentairemakers filmden getuigen die school gelopen hadden op Turkse internaten en het Cosmicus-college, die verbonden zijn aan het gedachtegoed van de Turkse religieuze leider Fethullah Gülen. De ondertoon was dat leerlingen er wel degelijk geïndoctrineerd zouden worden.  
De uitzending bracht een gepolariseerd debat op gang binnen de politieke arena en in de media. Het debat volgde de zwart-witte lijn die de berichtgeving over de Fethullah Gülenbeweging doorgaans kenmerkt: tegenstanders zien in Fethullah Gülen een islamist met een verborgen agenda, voorstanders roepen hem uit tot prediker van tolerantie.  

Meneer Pelleriaux, ook in Vlaanderen krijgen het ministerie van Onderwijs geregeld verontruste reacties en vragen over de Lucernacolleges, van wie de stichtende leden duidelijk geïnspireerd zijn door de figuur van Fethullah Gülen.
Kabinetschef Vlaams Onderwijs Koen Pelleriaux: We krijgen inderdaad veel vragen en opmerkingen over de Lucernacolleges of over de Gülenbeweging. Alleen, het blijft telkens bij verdachtmakingen, en daar kunnen we als overheid niet op ingaan. Ik heb er begrip voor dat je als individu niet warm loopt voor een aantal pedagogische projecten en ideologieën in het onderwijs –ik persoonlijk zal mijn kinderen ook niet naar de Lucernascholen sturen– maar wij zijn een overheid die volgens de Belgische logica handelt.
Ons Belgisch onderwijssysteem is zowat het meest vrije in Europa. Dat ligt al vast sinds de dag na de onafhankelijkheidsverklaring in 1830, toen België loskwam van Nederland. Wij zijn zeer streng inzake de geschiktheid van gebouwen en leggen de eindtermen op, maar staan open voor een brede waaier van pedagogische projecten. Met de Lucernacolleges is –wat ons betreft– alles in orde, en dus subsidiëren we die scholen. Ter info: zelfs als er iets mis loopt in scholen, dan kunnen wij als onderwijsoverheid enkel sanctioneren door de subsidiekraan dicht te draaien. Wij kunnen geen scholen sluiten.
Maar in Nederland besliste Van der Laan, minister van Integratie, om –wars van het eerdere negatieve advies van het kabinet– toch een onderzoek op te starten naar de internaten. Verontrustte u dat niet?
Koen Pelleriaux: Wij zijn een onderwijsoverheid, geen integratieoverheid. Ideologieën vallen niet onder onze bevoegdheid. De Jezuïeten vormen ook een onderwijsverstrekkende orde met banden tot in Rome, en we onderzoeken hun netwerken ook niet. Complottheorieën vormen een gevaarlijke premisse en mensen mogen van een minister niet verwachten dat hij optreedt zonder dat er iets mis is. We krijgen meermaals berichten dat de Gülenbeweging studentenhuizen opricht om er beloftevolle leerlingen of studenten te installeren die het zelf niet kunnen betalen. Daardoor binden ze mensen aan de beweging. Sorry, maar dat is toch niet verboden? Ik mag dat persoonlijk een systeem uit de jaren vijftig vinden, toen gebeurde dat ook in de hoogdagen van de verzuiling, doorheen de verschillende ideologieën. Maar daarmee is dan ook alles gezegd.
Ook de Commissie Onderwijs van het Vlaams Parlement stelde al vragen. We mogen dus aannemen dat het kabinet en de administratie zich inhoudelijk toch wat hebben ingelezen in de Fethullah Gülenbeweging?
Koen Pelleriaux: Wij hebben een tijd terug samen gezeten met de administratie en de inspectieverslagen opnieuw gelezen. Maar dat gaat, zowel bij de administratie als bij de inspectie, over cijfermatige analyses: bekwaamheidsbewijzen van leerkrachten, studieniveau, doorstroming, slaagpercentages, veiligheid van gebouwen. En de scholen voldoen dus aan de Belgische normen. We hebben ook een aantal mensen geconsulteerd om meer inzicht te krijgen over de Gülenbeweging. Het klopt dat er een mist blijft hangen over de beweging, maar op een gegeven moment moet je ook finaal een lijn trekken die bepaalt van wat al dan niet is toegelaten in dit land.
De polarisatie die de beweging oproept, is ook geen geïsoleerd gegeven: die kritieken komen ergens vandaan. We zijn in het verleden nòg op de vingers getikt door bepaalde groepen in Turkije die België buitengewoon naïef vonden in zijn houding tegenover de PKK of omdat we MED-tv op ons grondgebied toelieten. Misschien blijkt over honderd jaar dat ze wel gelijk hebben, misschien zíjn we echt naïef. Ik ben echter niet van plan om als overheid –op basis van vage verhalen– de burgerlijke vrijheden op te offeren en een onderzoek te starten om mensen gerust te stellen.
 Om terug te komen op de leerplannen: zijn er soms geen wrijvingen tussen leerplannen en pedagogische projecten? Wat bijvoorbeeld met creationisme?  
Koen Pelleriaux: Creationisme druist in tegen de leerplannen en valt bijgevolg onder de bevoegdheid van de minister van Onderwijs. Maar de Gülenscholen volgen het principe en leerplan van het gemeenschapsonderwijs: elke godsdienst of overtuiging kan.

De Nederlandse inlichtingendiensten volgden de organisaties op die verbonden zijn aan de Gülenbeweging, dus ook de scholen. Heeft u al contacten gehad met de Belgische Staatsveiligheid?
Koen Pelleriaux: Staatsveiligheid valt onder de federale bevoegdheden van Justitie en Binnenlandse Zaken. Het Coördinatieorgaan voor Dreigingsanalyse valt letterlijk tussen die twee ministers. Wij krijgen daar geen inzage in. Wel is het zo dat wij, zodra het gerecht een strafbaar feit vaststelt in verband met onderwijs, een afschrift krijgen van de uitspraak van die rechter. En daar kunnen wij dan zelf disciplinaire gevolgen aan verbinden. Een puur willekeurig voorbeeld: wanneer een leerkracht wegens openbare dronkenschap wordt veroordeeld, krijgen wij een afschrift van Justitie met de naam en de school van die leerkracht. Laat het duidelijk zijn: op dit moment hebben wij nog nooit dergelijke afschriften ontvangen over personen of instituten met een directe link naar de Gülenbeweging.
In de wandelgangen hoor je dat minister Vandenbroucke een fan is van de Lucernacolleges.
Koen Pelleriaux: De minister zal niet snel commentaar leveren en zal evenmin, zoals zijn Nederlandse collega, scholen gaan openen. Dat doet hij ook niet bij methodescholen of scholen die een uitgesproken pedagogisch project hebben.

Dit artikel kwam tot stand met de steun van de Koning Boudewijnstichting

Ik ben niet van plan om als overheid –op basis van vage verhalen– de burgerlijke vrijheden op te offeren.

Lees woensdag 29 april de reportage die in MO*64 verschijnt over de Gülenbeweging in Turkije.
 Uitzending NOVA, 4/7/2008, Kamermeerderheid eist onderzoek naar Turkse beweging