Tweestromenland is open riool

De gezamenlijke studie van de VN-Milieuorganisatie UNEP en het Iraakse Milieuministerie identificeerde in 2005 vijftig rampgebieden en vroeg onmiddellijke actie om de ergste vijf op te ruimen. Tot nu toe zijn twee van de vijftig probleemgevallen gesaneerd. Het gaat om de gebombardeerde metaalfabriek Al Quadissiya, die vol zat met gifstoffen, en de verlaten pesticidenfabriek Al Suwaira. Om de rest van de aanbevelingen van het rapport uit 2005 uit te voeren is minstens 40 miljoen dollar nodig.
Volgens Nature Iraq, een milieuorganisatie in Bagdad, zijn niet minder dan vijfhonderd industriële staatsbedrijven aan sanering toe. Industrieel afval, ziekenhuisafval, meststoffen en olie komen intussen ongehinderd in de Tigris en de Eufraat terecht. Geen goede zaak, want dat water dient voor irrigatie en als drinkwater. ”De Tigris en de Eufraat zijn eigenlijk open riolen”, zucht Azzam Alwash, het hoofd van Nature Iraq.

Erfenis verergerd

“We hebben een vreselijke situatie geërfd op vlak van milieu”, zegt de Iraakse milieuminister Othman, “De natuur in Irak is verwoest door drie oorlogen sinds 1980 en tientallen jaren verwaarlozing en wanbeheer onder het regime van Saddam Hoessein.”
“Onder Saddam waren de milieuwetten een lachtertje”, bevestigt Alwash. “Staatsbedrijven vervuilden zoveel ze wilden.” Veel van die bedrijven produceerden militair materiaal. Ze werden gebombardeerd en geplunderd, waardoor het land nu bezaaid ligt met hoogtoxische zones. Ook de olie- en metaalindustrie zorgen voor vervuiling.

22 miljard maar geen geld

Het Iraakse Milieuministerie heeft geen geld, materiaal of opgeleid personeel om veel meer te doen, zegt minister Othman. Nature Iraq bevestigt dat: het ministerie bestaat nog maar drie jaar en heeft erg beperkte mogelijkheden. Er zijn om te beginnen weinig gegevens over wat gedaan moet worden en in de huidige veiligheidssituatie is het geen lachertje om grond- of waterstalen te nemen. En probeer maar eens milieuwetten te laten naleven in een land dat grotendeels wetteloos is.
“Ik rij voorbij steenfabrieken die dikke zwarte rook uitbraken omdat ze verboden ‘zwarte olie’ gebruiken als goedkope brandstof”, zegt Alwash. Eind 2006 waren er berichten dat miljoenen vaten van die zwarte olie in valleien en lekkende reservoirs naar de Tigris werden gepompt en in brand gestoken.
“De luchtvervuiling is erg en het is de afgelopen drie jaar van kwaad naar erger gegaan”, geeft Othman toe. Ondanks de betere elektriciteitsvoorziening – ingenieurs van het Amerikaanse leger beweren dat ze nu gemiddeld 12 uur per dag werkt – verpest het groeiend aantal benzine- en dieselgeneratoren de lucht.
Een klein lichtpuntje is dat dankzij herstellingswerken aan waterzuiveringsinstallaties door het Amerikaanse Agentschap voor Ontwikkelingssamenwerking USAID 5,1 miljoen Iraakse stedelingen drinkbaar leidingwater hebben, 2,3 meer dan in 2002. De meerderheid van de 26 miljoen Irakezen moet het voorlopig nog zonder drinkbaar leidingwater stellen. Er is ook de hersteloperatie van de Mesopotamische moeraslanden, een waardevol ecosysteem van 9000 vierkante kilometer dat de regering van Saddam in de jaren tachtig drooglegde.
De toekomst ziet er niet groenkleurig uit voor Irak. De Amerikaanse inspanningen voor heropbouw zullen de komende 12 tot 18 maanden worden afgebouwd, zegt de commandant van de Amerikaanse genietroepen in Irak. Er zijn nog zo’n 3,5 miljard dollar over in het Amerikaanse heropbouwfonds en die zullen naar water- en rioleringsvoorzieningen en naar olieproductie gaan. De tijd van grote infrastructuurprojecten is voorbij, zeggen de ingenieurs. Schattingen voor de heropbouw van Irak spreken van 80 tot 100 miljard dollar.
Minister Othman zit nog met een ander probleem. “Het milieu is geen prioriteit voor de Irakezen, terwijl het dat wel is, samen met veiligheid en economie.” Maar zoals Alwash zegt “zonder twijfel schaadt de vervuiling de gezondheid van de Irakezen, maar dat verliest zijn belang als je een kogel in je hoofd kan krijgen als je je huis uitkomt.”