Twijfels bij Russische strijd tegen corruptie blijven

“Ondanks alle inspanningen die we totnogtoe geleverd hebben, zijn we er nog steeds niet in geslaagd een van de grootste obstakels voor onze ontwikkeling uit de weg te ruimen, namelijk corruptie”, zei president Poetin eerder in zijn jaarlijkse ‘State of the Union’.

Poetin gaf toe dat corruptie alomtegenwoordig is in Rusland, maar voegde daar meteen aan toe dat hij daar iets aan wil veranderen. “Of het nu gaat om een zakenman met een fortuin van een miljard dollar of een ambtenaar van eender welke rang, iedereen moet weten dat de overheid geen oog zal dichtknijpen als zij illegaal voordeel willen halen door speciale relaties met elkaar aan te gaan.”

Maar Poetins toespraak heeft weinig experts overtuigd dat de corruptie in Rusland nu effectief aangepakt zal worden. Rusland heeft een overheid die gebaseerd is op staatscontrole, eerder dan op ‘checks and balances’, zegt Maria Lippman van het Carnegie Moscow Centre. “Dat bevordert de bureaucratie. De binnenstromende olie-inkomsten hebben de corruptie alleen maar doen toenemen.” Volgens Lippman zijn er “extreem strenge maatregelen nodig” als Poetin iets wil bereiken.

Veel waarnemers oordelen dat de corruptie is toegenomen sinds Poetin aan de macht kwam op 31 december 1999. “De elitegroep die samen met Poetin aan de macht kwam, bestaat uit mensen die in de jaren ‘90 onbetekenende rollen vervulden in de geheime diensten, en geen voordeel haalden uit de massale privatisering van de overheidseigendommen”, verklaart Yevgeny Volk van The Heritage Foundation. “Toen ze aan de macht kwamen, haastten ze zich om goed te maken wat ze voorheen gemist hadden.”

De onafhankelijke Indem-stichting zegt zelfs dat de corruptie verveelvoudigd is onder Poetin. In 2001 zou het smeergeld dat betaald werd aan ambtenaren nog onder het totale federale budget zijn gebleven. Nu zou dat bedrag 2,7 keer groter zijn, en er is volgens Indem geen reden om aan te nemen dat er een einde komt aan de groei.

Veel hoge ambtenaren zijn tegelijkertijd bestuurslid in de gigantische energie-, transport-, en wapenhandelbedrijven van het land. De meeste van die bedrijven nemen een monopoliepositie in.

De stappen die totnogtoe tegen corruptie werden gezet, maakten weinig indruk. Recente onthullingen over wanpraktijken in de douanesector leidden tot reorganisatie en ontslagen, maar enkel op lager niveau. “Al deze maatregelen zijn gedoemd te mislukken. Men kan maar beter toegeven dat de politieke wil en de capaciteit ontbreken om de corruptie behoorlijk aan te pakken”, vindt Volk.

Volgens procureur-generaal Vladimir Ustinov zijn de ordediensten en de corruptie bij de overheid zelf het grootste probleem. Zakenmensen die het bedrijfsleven trachten aan te zwengelen, raken gefrustreerd door de stijgende vraag naar smeergeld door de ambtenaren.

“Ik denk dat de regering nu pas beseft welke rem corruptie zet op economische groei en efficiëntie”, vermoedt Michael Redman, directeur van Diligence, een groep die westerse bedrijven in Rusland bijstaat. “Het is een basisgegeven dat corruptie de staat inkomsten kost.”

“Buitenlandse bedrijven die in hun eigen land aan strenge corruptieregels gebonden zijn, hebben moeilijkheden om te investeren in Rusland, en het omgekeerde geldt ook. Strengere regels kunnen Russische bedrijven helpen om zaken te doen in meer gereguleerde economieën als de VS of in Europa.” (JVP/PD)